Türkiye`de Ortodoks Türkler (XVI. yy.-XX. yy.)

Abstract

ÖZET M.S. V.yy. ile birlikte iç Asya'ya yönelik Hıristiyan misyonu sonucu birçok Türk-Moğol boyunun Hıristiyanlığı benimsediği bugün kabul görmüş bir gerçektir. Yine, İç Asya'dan batıya doğru gerçekleşen göçler sonucu Karadeniz'in kuzeyinden Balkanlara inen Bulgar, Peçenek, Uz, Kuman gibi Türk boyları da benzer şekilde, Bizans kilisesinin misyonuna maruz kalmışlardır. Zaman içerisinde misyon faaliyetleri sonucu Hıristiyanlığı kabul eden bu Türk boyları, daha sonra Bizans askeri sistemine dahil edilmişlerdir, önceleri Fars ve Araplara karşı, daha sonra ise Selçuklu Türklerine karşı Bizans sınırlarını korumaları amacıyla Anadolu'nun çeşitli yerlerine iskan edilen bu Türk askerleri arasına Anadolu Selçuklularından da katılanlar olmuştur. Türkopoller olarak adlandırılan bu Selçuklu Türklerinin Bizans imparatorluğu'ndaki en çarpıcı örneğini Selçuklu Sultanı Izzeddin Keykavus ve ailesi ile birlikte maiyetindeki askerlerin Bizans topraklarına sığınmaları ve sonrasında yaşanan gelişmeler oluşturmaktadır. Diğer taraftan, bugün Balkanlardaki Hıristiyan Türk varlığının simgesi durumunda olan Gagauz Türklerinin kökenlerini oluşturan Uz, Kuman, Peçenek ve Selçuklu Türkleri'nin izlerine sadece Balkanlarda rastlanmamaktadır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Ortodoks Milleti bünyesine dahil edilen Karamanlı Ortodoksların kökenleri konusunda elde edilen tarihi veriler, bu topluluğun da, tıpkı Gagauzlar gibi kökenlerinin bir zamanlar Bizans misyonuna maruz kalan ve yukarıda bahsi geçen Türk boylarıyla bağlantılı olduklarını ortaya koyar niteliktedir. Bu şekilde, konuştukları saf Türkçeleriyle, sahip oldukları gelenek, görenek ve adetleriyle tarihi verileri destekleyen Karamanlı Ortodokslar, Milli Mücadele döneminde de Türk olduklarını her fırsatta dile getirmişler ve bağımsız bir Türk Ortodoks Patrikhanesi kurarak Ankara hükümetinin yanında yer almışlardır. Ancak, yaşanan siyasi gelişmeler çerçevesinde Türkiye ile Yunanistan arasında gerçekleştirilen nüfus mübadelesine dahil edilen Karamanlı Ortodokslar bugün dahi tam anlamı ile asimile edilemedikleri Yunanistan'a gönderilmişlerdir.

11 ABSTRACT It is known that, especially after the V.th century, there were many Turks who converted to Christianity through the missionary activities in Inner Asia. Beside that, there were also some other Turkish tribes who confronted with the Byzantine Empire and its missionary activities on the northern coasts of the Black Sea and in the Balkans. In time, these Turkish tribes, Bulgarians, Uzes, Pechenegs and Cumans began to convert to Christianity and then took services in the Byzantine Army. In this respect, they were settled on the Byzantine frontiers firstly, against the Persians and the Arabs, then against the Seldjukid Turks. While they were known as abled soldiers in the Byzantine military service, some Seldjukid Turks also chose to serve in Byzantine army, converted to Christianity and began to be known as Turcopoles. In this connection, Sultan Izzeddin Keykaus's family and his soldiers were the best examples of these Christian Turkish soldiers. Today, It is accepted that the roots of the Gagaus Turks, living in Balkans, go back to these Turkish tribes and also to the Seldjukid Turcoples. Then, there were an another Orthodox community known not as Rum but rather, as Karamanlis in the Orthodox Millet under the Ottoman administration. Their language, customs and traditions show a significant degree of similarity to those of Muslim Turkish population. Beside that, there are some historical data which indicate a connection between Karamanlis and the mentioned Turkish tribes and also Seldjukid Turcoples. In this respect, Karamanlis, who knew this fact, declared that they did not support the Phanariot Patriarchate and Greece. Then, under the leadership of Papa Eftim they established an independent Turkish Orthodox Patriarchate in Kayseri in 1922 and supported the Turkish National Struggle. But at the end, Turkey and Greece signed the agreement of population exchange. This meant that the whole Muslim population, except the Turks living in the western Trace, and the Orthodox population of Turkey, except living in Istanbul, were exchanged. Though they declared that they were Turks and supported the Turkish National Struggle, this did not change their fate and they were sent to Greece. Today, it can not be said that Karamanlis, adapted their new country and have been assimilated in the Greek society wholly.