Çok partili sistemin topluma yansıması Ankara örneği(1945-1950)

Abstract

ÖZET Türkiye'de Çok partili hayata geçiş dönemi ( 1945-1950 ), Türk siyasal yaşamında önemli bir yere sahiptir. II. Dünya Savaşı ( 1939-1945 ) ve sonrası meydana gelen gelişmeler, tek parti yönetiminin savaş koşullan içinde oluşturduğu sosyal, siyasal ve ekonomik düzenlemelerin ortaya çıkardığı problemler ve Türk entelektüel ortamının dile getirdiği demokrasi söylemleri, çok partili hayata geçişi hazırlamıştır. Ankara; tarihi ve coğrafî konumu, sosyo-kültürel yapısıyla önce Milli Mücadele'nin, ardından yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin merkezi olmuştur. Ankara'da var olan `eşraf' ve hükümet merkezi olması itibarıyla oluşan ` bürokrasi`, kendisini CHP teşkilatında ön plana çıkarmıştır. Çok partili hayata geçiş ile birlikte ortaya çıkan partilerden, ancak Demokrat Parti, iktidarın alternatifi konumuna gelebilmiştir. Halka güven duygusu veren ve tanınan isimlerin bu partide yer alması ve halka yönelik söylemlerdeki inandırıcılık bu basanda etkili olmuştur. DP Ankara teşkilatı, Ankara'nın tanınan ve sevilen isimleri tarafından oluşturulmuştur. Hızlı bir şekilde teşkilatlanmasını tamamlayan DP 'ye karşı, bürokrasi sınıfı hariç tutulursa, büyük bir yönelişin olduğu ifade edilebilir. Ancak DP ile ülkede yaşanan muhalefet heyecanı, 1946 seçimleri ile hayal kırıklığına uğramıştır. Türkiye genelinde olduğu gibi, Ankara' daki seçimlere de gölge düşmüştür. Bu da, daha sonra yapılan seçimlere muhalefetin katılmaması ile sonuçlanmıştır. Çok partili hayata geçiş döneminde genel olarak iktidar-muhalefet ilişkileri sert bir özellik gösterir. Bu sertliğin sebebi, her iki partide bulunan aşın uçlardan kaynaklanmaktadır. Yaşanan sertlik, yerel teşkilatlara da yansımıştır. Halk arasında parti ayrımından kaynaklanan anlaşmazlıklar yaşanmıştır. Bu anlaşmazlıklar, inişli-çıkışlı özellikler göstererek dönemin sonuna kadar devam etmiştir. Ankara'da çok partili hayata geçiş ile birlikte siyaset gündelik yaşama girmiştir. Siyasetle uğraşanlar artmış, siyasete yeni girenler tercihlerini DP yönünde kullanmışlardır. Parti kongreleri ve mitingleri insanlarla dolmaktadır.İnsanlar ortama çabuk adapte olmuşlar, siyasilerden talep etmeye başlamışlardır. 1950 seçimleri, Türk siyasal hayatmda önemli bir yere sahip olmuştur. Seçim öncesi alman tedbirler ve yeni seçim kanunu, seçimlerin demokratik ve rahat bir ortamda yapılmasını sağlamıştır. 1950 seçimleri sonunda DP'nin iktidarı ele alması ile çok partili hayata geçiş dönemi de son bulmuştur.

ABSTRACT The period of the transition to multipartism in Turkey (1945-1950), takes an important place in Turkish political life. The developments appeared during the Second World War (1939-1945) and aftermath, the problems emerged by social, political and economical measures established by one party government under the War conditions and democratic claims aroused by the Turkish intellectual environment, prepared the way to this transition process. Ankara, -because of its historical and geographical position and socio-cultural structure- first, become the headquarters of the newly established State, and then the capital city of the Turkish Republic. Local notables (eşraf) of Ankara and new bureaucracy took their position in the Republican People's Party (CHP) organisations, or showed a close attitude towards to the Party. Of those parties emerged at the transition process to multipartism, only the Democratic Party (DP) could manage to be a political alternative against the ruling party, the CHP. That the well-known figures who had given a sense of security to the people, partook in this Party, and the plausibility of their manifestations for people, played an important role in the DP' s success. Moreover, Ankara branches of the DP, had been established by the well-known and influenced figures of Ankara. It can be said that, except the bureaucracy, people largely inclined to the DP which had completed its organisation around the country in a very short time. However, opposition excitement brought by the DP came across a disillusionment in 1946 election. The DP claimed that the election rules had been infringed particularly in Ankara, and generally whole country. Therefore, opposition part, the DP boycotted by-elections and local elections. In the transition to multiparty period, relations between the power and the opposition, can be illustrated as a severe conflict, mainly due to the extremists in both parts. The impact of this conflict was reflected to the local branches and organisations of the Parties. It appeared some disputes between ordinary people or electors, due tothe conflict mentioned. These disputes continued frequently until the end of the period. By the transition to the multipartism, politics became ordinary part of the daily life; the number of the people interested in politics had been increased. Those who deal in politics first time, made their choice for the DP; party congresses and meetings were full of excited people. In fact, even those who are interested in politics had a very limited information and knowledge about their party and its program. However, the election of 1950 was a milestone in Turkish political life. The measures taken before the election and new election law, provided a democratic election, and a smooth election period could be experienced. The transition period came to end with the result of 1950 election, when the DP came to the power.