İdil-Ural`da İslam karşıtı misyon hareketi: Yevfimiy Aleksandroviç Malov

Abstract

Bu tez çalışmasında, İdil-Ural'da İslâm Karşıtı Misyon Hareketi, hareketin merkezinde yer alan önemli bir misyoner temsilci Yevfimiy Aleksandroviç Malov (1835-1918) odağında incelenmeye çalışılmıştır. Yevfimiy Aleksandroviç Malov, 19. yüzyılın ikinci yansından sonra, İdil-Ural sahası ve esasta Kazan vilâyetinde faaliyette bulunan bir misyoner ve aynı zamanda akademik bir şahsiyettir. Yevfimiy Aleksandroviç Malov gerek döneminde basılan eserleri, gerekse kaleme aldığı Günlükleriyle, Rus misyoner faaliyetlerinin teşkilâtlanması, başta Müslüman Tatar olmak üzere Rus ve Ortodoks olmayan unsurlara sevk edilen `misyon davasının` Kazan'da içerden tasvirini veren ve misyon uygulamalarının yöntem ve prensiplerine getirdiği keskin ve sert eleştirileri ile dikkati çeken bir misyonerdir. Tez, bu özelliği ile misyon eksenli Çarlık Rusyası Türk- Tatar Rus ilişkilerinin tarihinde ciddî bir yer işgal edeceği şüphe götürmeyen bu şahsiyet hakkında monografik bir çalışma denemesidir. Tezin eksenine yerleştirilen ana tema emperyal düzlemde misyon siyaseti, misyon- misyoner ilişkisidir. Özneleri ise, Ye.Malov örneğinde 'misyonerler' ve bu örgütlenme ve donanımı şart koşan ilişki seviyesine misyoner tarafından çıkarılan 'Ortodoks Rus olmayanlar' dır. Tez çalışması altı bölümden oluşmaktadır. Tezin içinde sıkça vurgu yapılan 'misyon' olgusu ve 'söylem'i, teorik bir soyutlama yapmak suretiyle tek başına söylem kavramı, ayrıntılı olarak Tezin Birinci Bölümünü oluşturan 'Hristiyan Misyon Olgusuna Genel Bir Bakış' kısmında ele alınmıştır. Yevfimiy Aleksandroviç Malov kimdir? sorusuna İkinci Bölümle cevap aranmaya başlanmış, bu bölümde Malov'un hayat hikâyesi ve basılı ve basılı olmayan külliyatı tanıtılmıştır. Tez çalışmasının Üçüncü ve Dördüncü Bölümleri Akademik Malov' a ve Misyon Bilgisinin Kaynaklarına ayrılmıştır. Üçüncü Bölümde Malov'un misyon bilimleri teorisi üzerine düşünceleri sorgulanmış, onun sahadaki sosyal bilimcilere bakış ve yaklaşımı da ortaya konmaya çalışılmıştır. Tezin Beşinci Bölümünde Malov'un kilise rahipliği ve başrahipliği görev dönemleri incelenmiş, ayrıca sahadaki Malov tahlili yapılmaya çalışılmıştır. Altıncı Bölüm Ye. Malov'un misyoner söyleminin pratikteki yansımasını açıklamayı ve değerlendirmeyi amaçlamış, Rus Ortodoks misyon siyasetinde İslâm karşıtı misyonların işgal ettiği konum ve bu konum etrafında merkezden yerele, İdil-Ural'da Ye. Malov'un İslâm karşıtı siyasete ve misyona pratikte yüklediği anlam tartışılmıştır.

In this thesis, the Anti-Islamic Missionary Movement in Idil-Ural region, Evfimii Aleksandrovich Malov (1835-1918) on the focus of an important missionary representative has been studied. E.A. Malov, as an academic in Kazan Ecclesiastical Academy and also active missionary figure especially in Kazan province of that region, since the second half of 19th century. With harsh and sharp critics on Russian missionary organisation in that region, describe the `missionary cause` towards first the Muslim Tatars and all the other non-Russian and non-Orthodox subjects of Kazan province from the inner side in both his missionary diaries and published works. This monographic essay focuses on E. A. Malov who had an undeniable important place in the history of Turco-Tatar relations in imperial Russia. The main theme of the thesis is the missionary politics in imperial context and the dynamics mission-missionary. Its `subjects` are missionaries as central figure E.A.Malov and his `subjects` the non-Orthodox `minorities` who were raised up to the level of requirement consisting on strong missionary organisation and knowledge on these `subjects`. The thesis consists of six chapters. In the first chapter untitled of `General View to Christian Missionary Concepts`, `concept of mission` and the `missionary discourse` were studied. The question of who was E. Malov is answered in second chapter. His biography and his published and unpublished works were represented in the same chapter. The third and fourth chapter focused on missionary-academic side of Malov and resources of his missionary knowledge. So in the third chapter, his theoretical views on missionary experience in general and his approach to social/ethnographical field- worker in 19th century imperial context. In the fifth chapter, Malov's place in the Russian clergy in Kazan and his missionary expeditions to the field are also analysed. After all in the last chapter it's aim to explain and evaluate the reflections of his missionary discourse in the practice. Then the situation of anti-Islamic missions in the Russian-Orthodox missionary politics, and in this context from centre-periphery, the practical meanings for Malov to anti-Islamic politics and missions in Idil-Ural region is argued.