Osmanlı`dan Cumhuriyet`e bir kurum olarak Bahriye Vekaleti

Abstract

Bu çalışmanın amacı Osmanlı İmparatorluğu'ndan Cumhuriyete Bahriye Nezareti/Vekâleti kurum tarihîni incelemektir. Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi iki ayrı dönem halinde ele alınmış ve tarihsel süreç içersinde değerlendirmeler yapılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu dönemi diye adlandırılan birinci dönem 1867?1920, Cumhuriyet dönemi diye adlandırılan ikinci dönem ise 1924?1928 tarihleri arasını kapsamaktadır.Bu çalışmada Bahriye Nezareti ile Bahriye Vekâleti kurumsal tarihî sadece devletin savunma ihtiyaçlarına yönelik olarak teşkilatlanması değil, aynı zamanda bulunulan coğrafyada deniz ticaret faaliyetleri ile devlete olan katkıları da incelemeye dâhil edilmiştir. Tez altı bölümden oluşmuştur. Giriş bölümünde, tarihsel belgeleri inceleme metodları ile genel olarak tarihsel süreç içerisinde denizciliğin gelişimleri ve bu gelişmelerin Osmanlı İmparatorluğu'na yansımaları ele alınmıştır. Birinci bölümde Dünya Denizciliğinin doğuşu ve tarihsel gelişimi, Denizcilik Teknolojisindeki gelişmeler, Dünya Denizcilik Tarihinde söz sahibi olmuş Devletlerin Tarihsel (İngiltere, Almanya, Rusya ve ABD) Deniz Stratejiler ve Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkileri ele alınmıştır. İkinci Bölümde Denizcilikteki gelişmeler ışığında 1071 Malazgirt zaferini kazanan Türklerde Denizcilik ve Osmanlı İmparatorluğu'nda denizciliğin gelişimi incelenmiştir. Üçüncü Bölümde Duraklama ve Gerileme döneminde Osmanlı denizciliğinde modernleşme çabaları, eğitim alanındaki reformlar, yeni gemilerin inşası, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş dönemi olan 1867 yılında kurulan Bahriye Nezareti'nin teşkilat yapısı incelenmiştir. Dördüncü Bölümde 1876 I. Meşrutiyet Dönemi, Beşinci Bölümde II. Meşrutiyet Dönemi Bahriye Nezareti'ndeki gelişmeler incelenmiştir. Altıncı Bölümde Cumhuriyet öncesi Milli Mücadele Dönemi Bahriye Nezareti'nin teşkilatlanması iç, dış politik ve ekonomik gelişmeler çerçevesinde kurumun yeniden teşkilatlanması incelenmiştir. Ayrıca Osmanlı imparatorluğu savunma ihtiyaçları ile devletin varlığının teminatı olan ve gelecek nesillere miras olarak aktarılan Deniz Kuvvetlerindeki (Kaptan-ı Deryalık makamı) gelişmeler tarihsel süreç içerisinde incelenmiştir. Cumhuriyet öncesi dönem (mütareke dönemi), Cumhuriyet dönemi (29 Ekim 1923- 29 Aralık 1924) ve Vekâlet dönemi (29 Aralık 1924?6 Ocak 1928) şeklinde, ekonomik ve askerî zorunluluklardan dolayı savunma faaliyetleri ile ticaret denizciliğindeki gelişmeler yeni teşkilat altındaki faaliyetleri kurum tarihî perspektifi bakımından üç ayrı alt başlık altında ele alınmıştır. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde Türkiye ekonomisi, dış politikası, ihracat ve ithalat dengesi, iş gücü ve boğaz komisyonunun varlığı gibi nedenlerden dolayı savunma ihtiyaçları ortaya çıkmıştır. Dünya deniz ticaretindeki gelişmeler, Cumhuriyet'in ekonomik kaynak ihtiyacı çerçevesinde deniz ticaretini geliştirme çabaları ve Donanmanın yönetimsel faaliyetleri nedeniyle yeniden teşkilatlanma ihtiyaçları, Bahriye Vekâleti'nin kurulmasını sağlamıştır. Sivil ticaret bahriyesi ile Deniz kuvvetlerinin Vekâletteki konumu değerlendirilmiştir.Sonuç bölümünde Denizcilik Bakanlığına duyulan ihtiyaç ana hatları ile tartışılarak, böyle bir kurumun teşkil etmesinin 1924?1928 yıllarında olduğu gibi Ticaret filosunun Türk ekonomisindeki değişime olan katkısı tarihsel süreç içerisinde anlatılmıştır. Ayrıca yeni yapılan bir düzenleme ile denizcilik, ulaştırma ve haberleşme faaliyetleri bir bakanlık altında toplanması denizcilik bakımından ümit verici bir gelişme olmakla birlikte, coğrafi olarak yarımada ve deniz devleti niteliklerine sahip olan Türkiye Cumhuriyeti'nin bağımsız bir Denizcilik Bakanlığı altında tüm kurum ve kuruluşlarının yeniden teşkilatlanmasına duyulan ihtiyaç tartışılmıştır.

The goal of this study is to mention the place of Naval Administration/Ministry from Ottoman Empire period to Turkish Republic period. Also, It will taking into consideration the historical process, which will evaulated as two periods. The first part will be consist Naval Administration period between 1867 and May 1919 called as a Ottoman State period and the second part will be consist of Naval Ministry period between 1924 and 1928 called as Turkish Pepublic period.The study, which can be defined as the historical study of Naval Administration/ Ministry periods which provided significant contribution for Ottoman State and Turkish Republic not only defence affair but also maritime shipping trade around their geography. This thesis consists of seven parts. In the introduction part, general information about the methods, sources and Naval History of thesis is given. In the first part It would be mentioned about Modern History of Naval world and has been given information about naval technogical development. Also It would be stressed main naval countieries with their naval strategies (United Kigdom, Germany, Russia and United States of America) related with Ottoman Empire. In second part It woul be mentioned about Turkish Naval history after Malazgrit Victory in 1071 and navy development. Not only military meaning but also trade navy. It may be dicussed on a wide scale about modernisations and training efforts of navy during the reconstructed and revive period of Ottoman Empire. In the third part; due to attempts for Naval Administration goes back to falling period of Ottoman Empire in 1867 till First Constitutional Monarcy period would be discussed. The fourth and fifth parts they would be mention about organisations of Naval Administration/ Ministry during First and Second Constitutional Monarcy period. At sixth part of thesis are given the grooving up of Pro-Rupublic period with respect to organization and restructure periods, also it would be considered within the framework of internal/external political and economical developments. The fundamental elements of survival and defens affair in Ottoman Empire and the institutions related to naval forces and and maritime trades are to be mentioned and inheritance that taken over is described. Also what called as Pro-Republic Period, Republic Period (29 October 1923? 29 December 1924) and Ministry Period (December 1924-6January 1928) the institutions, naval force defense affair and maritime trade developments with the new administration and the activities in the defence industry that are executed mediation of military naval force that form the core of military and economical obligations are mentioned under three subtitle. The developments that affect the changing of understanding in in defense and shipping trade, the effects on Turkish Economy, foreing policy, import/export trade balance, work force, choke point country, and defence industry during the early period of Turkish Republic are explained. As a result of new shipping trade and admistrative re-bulding of Naval Forces and the reason of establishing of Naval Ministry, its status model of civilian trade navy and administration of naval force are tried to be assessed. From defens reasons with constructing new shipyard some precaution are taken behalf of Naval Force.As a result, the necessity of new Naval Ministry will be dicussed with its general scope. The contributions of Merchant Navy on development of Turkish economy during the transition from 1924 to 1928 is exemined by also taking into account the time and historical process. According to last amendement the goverment is collected Naval Ministry with transport and communication ministry together. Even it may be evaulated as a promosing development. In the long range as penunsula and sea country, Turkish Republic is urgently needed a free and independent Naval Ministry are discussed.