Demokrat Parti Dönemi tarım politikaları ve siyasi, sosyal, ekonomik hayata tesirleri: 1950-1960

Abstract

Demokrat Parti (DP) dönemi tarım politikaları ve siyasi, sosyal ekonomik hayata tesirleri konusunun incelendiği tez çalışması, DP yönetiminin iktidara geldiği 14 Mayıs 1950 tarihinden başlayıp 27 Mayıs 1960'da gerçekleştirilen hükümet darbesiyle yönetimden uzaklaştırılmasına kadar olan dönemi kapsamaktadır. DP'nin takip ettiği tarım politikaları ve bunları uygulamak için gerçekleştirdiği yapısal değişim, tarım eğitimi, tarımda makineleşme vb. icraatlar incelenmiş, ardından bu icraatların siyasi sosyal ve ekonomik alanlarda yarattığı değişim ve dönüşüm sırasıyla ele alınmıştır. Konu incelenirken, dönemin Türkiye'si ve dünyanın içinde bulunduğu siyasi şartlar daima göz önüne alınmış ve bu şartlara paralel biçimde gerekli değerlendirmeler yapılmıştır.DP'nin 1950-1960 yılları arası iktidar dönemini kapsayan tarım politikalarının özellikle de ilk üç yılındaki performansı, tarım tekniğinde meydana gelen gelişmeler, tarım kredilerinin artışı, destekleme alımlarının yapılması ve tarım ürünlerinin taşınmasında pazar ekonomisi koşullarının oluşmasını temin eden yol yapım çalışmalarına ağırlık verilmesiyle göz ardı edilemeyecek bir başarı tablosu görünümü halini almıştır. Buna, hava koşullarının iyi gitmesinin yanı sıra Kore Savaşı'nın yarattığı konjonktürün dünya piyasalarını etkisi altına alan elverişli talep ve fiyat koşulları da ilave edilince, DP'nin ülke ekonomisinin temeli olan tarım sektöründe büyük bir inkişaf gerçekleştirmesi ve ekonominin muazzam bir biçimde büyümesinin yolu açılmıştır. Tarımda makineleşmeyle beraber ekim alanlarının artırılması mera, otlak ve çayır vasfı kazanmış arazilerin azalmasına ve dolayısıyla bir süre hayvancılığın beslenme sorununa neden olmuşsa da, ağıl hayvancılığının teşvik edilmesi ve yem sanayii alanında yaşanan gelişmeler sayesinde, hayvancılık sektörü gelişen şartlar içerisinde kendini toparlamıştır. Ancak, 1954 yılından sonra tarımın gelişmesini temin eden dış koşulların ve iyi hava şartlarının ortadan kalkması, üretimin hissedilir derecede azalmasına ve tarımın sekteye uğramasına yol açmıştır. Tarım üretiminin düşmesi aynı zamanda ihracat rakamlarının düşmesine ve cari açığın büyümesine sebep teşkil etmiştir. İthal mallarında kısıtlamaya gidilmesine rağmen bütçe açığının giderek büyümesi, dış yardımla ayakta duran ekonomik dengelerin bozulmasına ve döviz açığının oluşmasına vesile olmuştur. Buna, enflasyonun yükselmesi ilave edilince, dar gelirli memur ailelerinde geçim sıkıntısı baş göstermiş, DP iktidarı, kendi oy tabanına karşı zor durumda kalmıştır. DP yönetiminin yatırımlara ağırlık vererek hızlı büyümeyi hedef alan ekonomi anlayışı için gerekli döviz ihtiyacının, bilhassa tarım üretiminin düştüğü 1954 yılından itibaren iyiden iyiye kendini hissettirmesi ve döviz temininde güçlük çekmesi ülkenin ekonomik istikrarının ve hemen akabinde de siyasi istikrarının bozulmasına zemin hazırlamıştır. Bozulan istikrar düzeltilmeyip krize dönüşünce, DP hükümetinin askeri darbeyle iktidardan uzaklaştırılmasının yolu açılmıştır.DP döneminde takip edilen tarım politikalarının siyasi, sosyal ve ekonomik hayata tesirleri de büyük ölçüde gerçekleşmiştir. Köylü kesiminin tarımda meydana gelen gelişmelere paralel olarak daha önceki dönemlere kıyasla ürün bolluğu yaşaması ve hükümetin destekleme alımları ve fiyat politikasıyla bu ürünleri gerçek değeri üzerinden satın alması, çiftçilerin maddi imkânlarını daha da geliştirerek iyileştirmesine ve borçlarından kurtulmasına, dolayısıyla hayat standardının yükselmesine imkân sağlamıştır. Köylü kesiminin halinden memnun olması ve yaşam standardının eskiye oranla iyileştirilmesi, DP'yi 1954 genel seçimlerinde ikinci defa, 1957 seçimlerinde de, halkın desteğinin azalmasına rağmen üçüncü defa iktidara taşınmasına vesile olmuştur. Ancak, tarımda makineleşmeyle birlikte, köyde işsiz kalan topraksız ailelerin yeni iş kapısı aramak umuduyla dönemin adeta sosyal bir problemi haline gelen büyük şehirlere üst üste yığılma biçiminde göç etmesi, buralarda zaten var olan alt yapı problemlerini ve birçok temel sorunu daha da artırarak içinden çıkılmaz hale getirmiştir. Ayrıca, tarım üretiminde yaşanan gelişmeler, tarım sanayi alanının gelişmesine de katkı yaparak; tarım ve hayvan ürünlerinden rasyonel bir biçimde yararlanmak ve bu suretle düşük fiyatlı mal ve hizmet üreterek, düşük gelirli halkı desteklemek ve dengeli bir kalkınma modeli yürütmek amacıyla kurulan İktisadi Devlet Teşekkülleri'nde büyük bir atılımın gerçekleşmesini kolaylaştırmıştır.DP yönetiminin on yıllık iktidarı döneminde Tarım Bakanlığı'na bütçeden ayrılan payı artırması, tarım kesimini vergi kapsamı dışında bırakması, çiftçiyi topraklandırma kanunu çerçevesinde köylü halka milyonlarca dönüm arazi dağıtması ve ziraat fakülteleri açarak tarım eğitimi faaliyetlerine önem vermesi, DP yönetimini diğer hükümetlerden belirgin şekilde ayıran belli başlı özellikler arasında yer almıştır. İktidar kadrolarının tarımsal kredi kuruluşlarını seferber ederek, çiftçilere kredi temin etme konusunda sürekli destek çıkmasının da DP'nin icraatlarına eklenmesi, Türkiye'de önü açık bir tarımsal kalkınma hamlesi başlatmakla kalmamış, sonraki dönemlerde izlerine rastlayacağımız ekonomik, sosyal ve siyasal alanda büyük bir değişim ve dönüşümün yaşanmasının yolunu açmıştır.

This thesis investigates the effects of the agricultural policies implemented in the Democratic Party (DP) period on political, social, and economic life, covering the period from the 14th of May 1950 when the DP came to power to the 27th of 1960 when it was dismissed through cope d'état. The study examines the agricultural policies followed by the DP and its implementation including structural change, agricultural education, agricultural mechanization, etc., and then addresses the changes and transformations introduced by such practices to social and economic fields. In the meanwhile, the political conditions prevalent in Turkey and in the world in that period were taken into account, and necessary evaluations were made in consideration of such conditions.The performance of the agricultural policies implemented by the DP during its period from 1950 to 1960, in particular, in the first three years, advances in agricultural techniques, increase in agricultural credits, support purchases, emphasis on road construction works enabling the establishment of market economy, and improvements in the transport of agricultural products seemed to be a non-ignorable factors at the success of DP. The contribution of better weather conditions, convenient demand and price conditions introduced by the conjuncture of the Korean War having a great influence on world markets, led the DP to achieve a big growth in agricultural sector, which was the basis of the national economy, and brought about a tremendous growth in economy. Despite the increase in the cultivated areas as a result of mechanization in agriculture, decreased the meadows, the grazing lands, and the pasturages and caused difficulty in feeding in the field of stockbreeding, the encouragement of corral stockbreeding and the advances in the field of feeding industry enabled livestock industry to improve itself. However, the disappearance of the favorable external conditions and the good weather conditions ensuring agricultural growth as of 1954, reduced the production considerably and disrupted agriculture. The fall in agricultural production brought about a decrease in export figures and an increase in current deficit. Despite the restrictions of imported products, gradual increase in budget deficit, caused economy, to lose balance and brought along a foreign exchange shortage. When the said problems were accompanied by the increased inflation, low-income families of civil servants started to have financial difficulties. As a result, the DP was stuck in a difficult situation against its voting base. The fact that, the foreign exchange need of the DP for a rapid growth made itself apparent especially as of 1954, when agricultural production decreased, and the DP had difficulty in meeting the needs of the state and the society and in the course of time prepared the ground for economic instability and political instability of the country. The gradual conversion of the instability into a crisis paved the way for the dismissal of DP through coup d'état.The above-mentioned agricultural policies affected political, social, and economic life. The fact that peasants experienced an abundance of products (in comparison to the previous periods) as a result of agricultural improvements, and the government bought such products over their actual values through support purchases and particular price policies, enabled the peasants to have better financial possibilities and get out of their debts. Thus, the peasants enjoyed a higher standard of living. The satisfaction of the peasants with their life conditions and the better standard of living experienced by them led the DP to come to power for the second time in the elections held in 1954 and for the third time in the elections held in 1957, though there was a decrease in their support in the meantime. However, the fact that the villagers who did not own lands and became unemployed due to agricultural mechanization started to move to big cities in order to find employment, which almost turned out to be social problem of the period, sharpened the infrastructure problems that had already existed in such cities. On the other hand, the advances in the field of agricultural production contributed to the improvement of agricultural industry, and enabled it to make a breakthrough in the Public Economic Enterprises founded for using agricultural products and animal products rationally, supporting low-income people by producing low-price products and services, and conducting a balanced development model.Among the main distinctive policies of the DP government were increasing the share allocated for the Ministry of Agriculture in its 10-year ruling period, excluding agricultural segment from taxation, distributing lands to villagers within the framework of the law on giving land to farmers, and attaching importance to agricultural education activities by opening faculties of agriculture. What's more, the continuous support provided by the farmers to the ruling party for giving credit through using agricultural credit institutions, not only initiated a non-preventable agricultural development, but also paved the way for a big change and transformation in the fields of economy, society, and politics whose traces could be observed in the following periods.