Büyükelçi hatıratlarında 1945-1974 dönemi Türk dış politikası

Abstract

Soğuk Savaş dönemi Türk dış politika çalışmalarında Kıbrıs sorunu odaklı birçok çalışma olmasına rağmen, konuyu büyükelçi perspektifinden ele alan hiçbir çalışma bulunmamaktadır. Kıbrıs sorununa böyle bir yaklaşım yalnızca konunun anlaşılması için yeni bir boyut sunmayacak, ayrıca cumhuriyet dönemi Türk siyasî tarihinin tarihyazımındaki, diplomasi veya Türk hariciyesinin meslek kadrosunun dış politika üzerine geliştirdikleri söylem analizleri açısından zenginlik katacaktır. Bu çalışma, bir hariciye memurunun, meslek memurunun, kendi görev aldığı kurum bünyesinde hangi sorunlar, olaylar, kararlar vs. ile karşılaştığını ve dış işlerini nasıl yorumladığını büyükelçi hatıratlarını referans alarak tartışmayı amaçlamaktadır. Tez konumuz, `Büyükelçi Hatıratlarında 1945-1974 Dönemi Türk Dış Politikası` adıyla başlıklandırılmış ve tez giriş, dört bölüm ve sonuç bölümünden oluşmuştur. Hatıratın modern Türk siyasî tarihi ve diplomasi tarihi yapımındaki rolüne ilişkin genel bilgi giriş bölümünde verilmiştir. Birinci bölümde, Kamuran Gürün, Zeki Kuneralp ve Nihat Dinç tarafından yazılan hatıratların (sırasıyla Akıntıya Kürek, Bükreş-Paris-Atina Büyükelçilik Anıları, Sadece Diplomat ve Gönüllü Diplomat) anlatı türü olarak biçimsel özellikleri ve içerikleri yer almaktadır. Hatıratlardan büyükelçi perspektifiyle dışişleri geleneğinin değerlendirilmesi ve açıklanması amacına yönelik bazı örnekler ikinci bölümde yer almaktadır. Üçüncü bölümde, büyükelçi hatıratlarının değerini ölçeklendirmek üzere seçilen, diplomat olarak görev sürelerinde meşgul oldukları dış politika sorunu olarak `Kıbrıs meselesi`nin gelişimi ve uluslararasılaştırılması ve Batı'nın konuya yaklaşımı kısaca verilmiştir. Üç büyükelçinin Kıbrıs konusuna yaklaşımı ve soruna karşı tutumu dördüncü bölümde sunulmuştur. Sonuç bölümünde bunun yalnızca bir tarih araştırması değil, aynı zamanda büyükelçiler ve onların dış politika söylemi üzerinegeliştirdikleri siyasî söylem çalışması olduğu vurgulanmıştır. Çalışmamız kaynakça ile tamamlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Kıbrıs Sorunu, Türk Diplomatlar, Büyükelçi Hatıratları, Kamuran Gürün, Zeki Kuneralp, Nihat Dinç.

Although there are many Cyprus issue focused studies on Turkish foreign policy during Cold War, there was not any study discuss the case from ambassador perspective. Such an approach to Cyprus point would not only provide a new perspective for understanding of the issue, but also give richness to construction of Turkish republican era political history in context of expression analyses on foreign policy provided by diplomacy or Ministry of Foreign Affairs staff. This study aimed to argue that what problems, acts, decisions, etc. A member of the staff faces with and how s/he comments foreign affairs by taking ambassador memoirs as reference. Our thesis subject entitled `Turkish Foreign Policy in 1945-1974 Period on Ambassador Memoirs` and thesis consists of introduction, four chapters and a conclusion part. The general information about the role of memoirs in construction of modern political and diplomatic history was given in introduction part. In the first chapter, there were formational features, and content's of memoirs (:Akıntıya Kürek, Bükreş-Paris-Atina Büyükelçilik Anıları, Sadece Diplomat and Gönüllü Diplomat) that were written by retired ambassadors Kamuran Gürün, Zeki Kuneralp and Nihat Dinç. Some examples from ambassadors' memoirs in order to explain foreign affairs tradition by ambassadors' perspective took place in second chapter. In third chapter, evolution and internationalization of Cyprus issue and West attitude toward problem was given. Approaches and explanations of three ambassadors to Cyprus issue was presented in fourth chapter. In conclusion part, it was spoken that this study was not only a historical research, but also expression study for ambassadors. Our thesis was completed with bibliography.KeyWords: Cyprus Question, Turkish diplomats, Diplomat Diaries and Memoirs, Memoirs of Kamuran Gürün, Zeki Kuneralp, Nihat Dinç.