İnönü Döneminde Kemalizm: Değişim ve süreklilik (1938-1950)

Abstract

İnönü dönemi, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en tartışmalı konularından biridir. Bugüne değin döneme ilişkin pek çok çalışma yapılmıştır; ancak dönemi ideolojik değişim ve süreklilik bakımından inceleyen ayrıntılı bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada söz konusu dönemde devletin resmî ideolojisi konumunda olan Kemalizm'deki değişiklik ve süreklilik unsurları, teorik bir analizle değerlendirilmektedir.Atatürk dönemi, birçok kapsamlı reformun süratli bir biçimde gerçekleştiği devrimci bir dönemdi. Kemalizm'in temel çerçevesi de bu dönemde belirlenmişti. Ancak dönemin bir arayış dönemi olması sebebiyle, pek çok konuda yeni ilkeler doğrultusunda yapılacak uygulamalar tartışılmaya devam ediyordu. İnönü döneminin başından itibaren bu tartışmaları görmek mümkündür. Söz konusu tartışmalarda, Atatürk döneminin radikalizminin daha evrimci düşüncelerle dengelenmeye çalışıldığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, radikalizm döneminde atılan bazı adımların aşırılığı da gündeme getirilmekteydi. Yine de Kemalizm'e muhalif olanların itirazları, tek parti döneminin sonuna kadar yeterince güçlü bir etki oluşturmadı. Çok partili hayata geçilmesinden sonra, Kemalist prensipler birçok açıdan tartışılmaya başladı. Bu tartışmaların önemli bir kısmının kökleri, tek parti döneminde bulunmaktaydı. İnönü liderliğindeki CHP'nin politikasıysa, devrim ilkelerini revize ederek korumak ve bu ilkeleri ihlal etmeksizin toplumdan gelen tepkilere cevap vermek şeklinde ortaya çıktı. Kemalizm'in yeniden formüle edilişinde, Kemalist prensiplerin, II. Dünya Savaşı sonrası konjonktürde yükselişe geçen liberal demokrasi ile milliyetçi muhafazakârlığın ve dünyadaki ve Türkiye'deki siyasal, sosyal ve iktisadî gelişmelerin etkileşiminin belirleyici olduğu söylenebilir. Sonuçta ortaya çıkan değişimse çok-katmanlı olarak okunmalıdır. Siyasal alanda kısmî bir liberalleşme yaşanırken, sosyo-kültürel alanda gerileme eğilimleri görülmekteydi.

Inonu era is one of the most controversial topics of the history of the Republic of Turkey. Until now, there have been numerous works done but any of them is comprehensive about ideological change and continuity of this period. In this study, continuous and changing patterns of Kemalism that the valid formal ideology of the era will be reexamined.Fundamentals of Kemalism were identified in Atatürk era, during which great numbers of broad reforms were carried into effect. However, ways of implementation of these reforms in accordance with the new principles were continued to be discussed. It is obvious to observe them along Inonu era. The main characteristic of these debates is to balance revolutionary side of Atatürk's thoughts with more evolutionary ideas. In addition to this, extremities of some reforms during the radical period were brought into question by dissidents of Kemalism that they did not have an impact until end of one-party rule, yet. After transition to multi-party rule, Kemalist principles were interrogated in many aspects. Notwithstanding, origin of disapprovals is to found in one-party period. Protection of the principles of Kemalist revolution by revision and trying to find answers of social reactions by not violating the principles were essentials of Inonu-led RPP. It should also have noted that interaction occurred between post World War II values such as liberal democracy and conservative nationalism had crucial effects on reformulation of Kemalism along with other political, social and economical developments throughout the world. After all, change of Kemalism must be conceived by a multi layer way. So that, when there were liberalization in political sphere, socio-cultural sphere were in decline.