Cumhuriyet Döneminde din politikası ve din-siyaset ilişkisi (1946-1960)

Abstract

Bu araştırmada, 1946-1960 döneminde Türkiye'de çok partili hayata geçiş politikaları ve bu süreçte din-siyaset ilişkisinin gelişimi doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. İlgili kişi, kurum ve olayları ele alan birincil kaynaklardaki yazılı ve görsel materyallerin içeriği çözümlenerek din ve siyaset arasındaki bağıntı yorumlanmıştır. Bu inceleme, 1946-1960 dönemine ait Meclis Tutanakları, Meclis konuşmaları, kanunlar, parti kongreleri tartışmaları, seçim mitingleri, gazete haberleri biyografiler ve süreli mecmua yayınlarına dayanmaktadır. Çalışma temel olarak siyaset ve din arasındaki ilişki ve etkileşimleri kapsamında tek partili ve çok partili dönem iktidarlarının politikalarına dayanarak hazırlanmıştır. Din-siyaset ilişkisinin boyutları Cumhuriyet dönemi politikalarının dönemsel farklılaşmasına göre incelenmiştir. Yönetimsel dönüşüme bağlı değişimler üç bölümde ele alınmıştır. İlk bölümde, Osmanlı Devleti'nde yenilik hareketlerinin doğuşu olarak kabul edilen `Tanzimat` döneminden Cumhuriyet'in ilk yıllarına din ile devlet arasındaki münasebet küresel olaylarla ilişkilendirilerek incelenmiştir. Yeni bir Türk Devleti'nin kurulması ve Dünya Savaşlarının din ve laikleşme konusundaki politikalara olan yansımaları değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, çok partili hayata geçiş ve Demokrat Parti'nin (DP) kuruluşuyla dinin siyasi hayattaki konumunun dönüşümü tartışılmıştır. Üçüncü bölümde DP'nin muhalefetten iktidara gelişiyle birlikte demokratik düzene geçiş çabalarının din-siyaset ilişkisine olan etkileri incelenmiştir. Yukarıda üç bölümde yapılan incelemeden 1946-1960 arasındaki süreçte yaşanan düşünsel dönüşüm ve siyasi olayların din ve siyaset arasındaki ilişkinin yumuşamasında önemli rol oynadığı sonucuna varılmıştır. Çok partili hayata geçişle birlikte siyasi rekabet artmış ve bu rekabette avantaj elde edebilmek için Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren siyasi otoritenin kontrolü altında tutulan dine yönelik tutumda yumuşamaya gidilmiştir.

In this study, multiparty system politics in Turkey during the period between 1946 and 1960 and the development of the relation between religion and in this process were was examined through document analysis as a qualitative research method. The interaction between religion and politics was interpreted by analyzing the content of written and visual materials in primary sources relevant with people, institutions and events. This analysis is based on the Parliamentary Minutes, Assembly Speeches, Laws, discussions of party conventions, election rallies, newspapers, biographies and periodical publications of 1946-1960. The study was organized on the basis of the policies of political powers ruling single-party and multi-party periods within the scope of relations and interactions between politics and religion. The dimensions of the relationship between religion and politics were examined according to the periodic differentiation of the policies of the Republican period. Administrative transformation-related changes were discussed in three sections. In the first part, the relation between religion and state from the `Tanzimat` period, which was accepted as the birth of the new movements in the Ottoman Empire, to the first years of the Republic was investigated by relating to global events. The reflection of the establishment of a new Turkish state and the World Wars on policies about religion and secularization were evaluated. In the second part, the transformation of the position of religion in the political life after the transition to the multi-party system and the establishment of Democratic Party (DP) was discussed. In the third part, the influence of democratic attempts with the rise of DP from the opposition party to the ruling power on the relation between religion and politics were examined. As a result of the three-section study, it has been concluded that the intellectual transformation and political events taking place during the 1946-1960 period played an important role in the softening of the relationship between religion and politics. Political competition increased with the multiparty system and the attitude towards religion which had been under the control of the political authority since the first years of the Republic was softened in order to gain advantage in this competition.