Şûrâ-yı Devlet`ten Danıştaya: Yapısal ve fonksiyonel dönüşüm

Abstract

Osmanlı Devlet ve toplum yapısında 19. yüzyılda yaşanan değişim ve dönüşüm önceki yüzyılların aksine aritmetik değil, geometrik artışla gerçekleşmiştir. Sanayileşme ve teknoloji devlet ve toplum hayatına da değişimi dayatmıştır. Tanzimat'ın Türkiye'deki yasal ve anayasal reformların başlangıç noktası olduğu söylenebilir. Hukuki yapıdaki Batıda'dan mülhem resepsiyon süreci de bu dönemde başlamıştır. Kanunlaştırma hareketleri yoğunlaştıkça bir taraftan hukuk devletine giden sürecin ilk adımları atılmaya başlanmış diğer taraftan da devletin teknik uzmanlık aygıtı olan bürokraside Weberyen modelle benzeşen hukuki ve rasyonel otorite tipine geçiş söz konusu olmuştur.Ancak çok geniş sahaya yayılmış kozmopolit bir imparatorlukta reformların eş zamanlı yürütülmesi ancak yetkin bir bürokrasi ve güçlü bir ekonomi ile mümkün olabilirdi. Bu ikisinin de 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'nda yeterli düzeyde bulunduğunu söylemek güçtür. Osmanlı modernleşmesinin merkez teşkilatındaki değişim ve dönüşümünün bir parçası olarak özellikle yetkin bürokrasinin temini maksadıyla 1 Nisan 1868'de Şûrâ-yı Devletin ihdas edildiği açıktır. Şûrâ-yı Devletin kendisine verilen görev, yetki ve sorumluluklar temel olarak üç başlık altında ele alınabilir: Kanun lâyihası (tasarısı) hazırlama, idari denetim ve yargısal yetkilerdir. Şûrâ-yı Devletin bugün için belki üzerinde en çok tartışma konusu bulunan yetkileri yasama süreçlerindekiler ile yargısal alana ilişkindi. Yasama organı olmadığı açık olan Şûrâ-yı Devlet müstakil bir yargı organı olarak da kurulmamıştı. Ancak gerek kuruluş kanununda ve gerekse yönetmeliğinde bu kuruma verilen önemli yargısal yetkiler söz konusuydu. Aynı şekilde Şûrâ-yı Devlet, yasama süreçlerinde de oldukça önemli rol oynamıştı.Anahtar Sözcükler Osmanlı İmparatorluğu, Değişim ve Dönüşüm, Bürokrasi, Şûrâ-yı Devlet, Yasama Organı, Yasal ve Anayasal Reformlar, Hukuk Devleti.

The change and transformation experienced in the Ottoman State and society in the 19th century took place not arithmetically but geometrically, contrary to previous centuries. Industrialization and technology have also imposed changes on the state and society. During the Tanzimat period can be said that the starting point of the legal and constitutional reforms in Turkey. In the legal structure, the reception from the Westerner is inspired started at this period. As the legislative acts became more intense, the first steps of the process leading to the constitutional state started to be taken from one side and the transition from the other side to the type of legal and rational authority which is similar to Weberian model the bureaucracy technical expert device. But the simultaneous execution of reforms in a cosmopolitan empire spread over a vast geographical area could only be possible with a competent bureaucracy and a strong economy. It is hard to say that both of these were at a sufficient level in the 19th century Ottoman Empire. As part of the change and transformation of the central organization of Ottoman modernization, it is clear that the Council of State, was created on 1 April 1868 in particular, for the purpose a competent bureaucracy.The duties, powers and responsibilities given to the Council State itself can be basically addressed under three headings: preparation of the law (design), administrative supervision and judicial authorities. For the present day, perhaps the most controversial authority of the Council of State, is related to the legislative process and the judicial field. The Council of State, which is obviously not a legislative body, was also not established as a separate judicial body. However, there were significant judicial powers given to this institution both in the establishment law and in its regulation. Likewise, Council of State had played a very active role in the legislative process.Keywords: Ottoman Empire, change and transformation, bureaucracy, Council of State, legislative body/legislature, legal and constitutional reforms, constitutional state.