Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışları algılama düzeylerinin ve etik ikilemleri çözümlemelerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışları algılama düzeylerini belirlemek ve etik ikilemlere nasıl çözümler üreteceklerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Bu kapsamda araştırmanın çalışma grubunu, 2013-2014 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Ankara'nın merkez 8 ilçesinde (Çankaya, Yenimahalle, Etimesgut, Keçiören, Sincan, Mamak, Altındağ ve Gölbaşı) görev yapan 205 okul öncesi öğretmeni oluşturmuştur.Araştırmanın deseni nicel ve nitel yöntemlerin bir arada kullanıldığı, karma desendir. Örnekleme ait demografik özellikleri belirlemek amacıyla, araştırmacı tarafından hazırlanan 6 soruluk `Kişisel Bilgi Formu` kullanılmıştır. Okul öncesi öğretmeninin etik davranışlarının ölçülmesinde, Sakin (2007) tarafından geliştirilen, Okul Öncesi Öğretmeninin Etik Davranışları Ölçeği` (OÖEDÖ) kullanılarak araştırmanın nicel verileri toplanmıştır. Bu sonuçlara göre öğretmenlerden etik algıları yüksek olan grup üst grup, düşük olan grup ise alt grup olarak belirlenmiştir. Üst gruptaki öğretmenlerden (%27'lik grup, 55 öğretmen) 8 ve alt gruptaki öğretmenlerden (%27'lik grup, 55 öğretmen) 8 olmak üzere toplam 16 öğretmen ile `Etik İkilemler Senaryolar Formu` doğrultusunda bireysel görüşmeler yapılmıştır. Araştırmacı tarafından hazırlanan, `Etik İkilemler Senaryolar Formu`, öğretmenlerin mesleki uygulamaları sırasında karşılaşabilecekleri ikilem durumlarını örnekleyen 5 senaryodan oluşmaktadır. Öğretmenlere sunulan bu senaryolara ilişkin öğretmen görüşleri nitel olarak analiz edilmiştir.Araştırma sonuçlarına göre, okul öncesi öğretmenlerinin etik davranışları algıları yüksek çıkmıştır. Bununla birlikte, öğretmenlerin, etik davranışları algılama düzeylerinin yaş ve mesleki kıdeme göre değişmediği bulunmuştur. Fakat öğretmenlerin etik davranışları algılarının, mezun oldukları bölüme, lisansüstü eğitim yapma durumlarına ve çalıştıkları kurum türüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur. Öğretmenlerin etik davranışları algıları puanlarının sıralamasına göre, en yüksek puan ortalaması `Dürüstlük ve Yardımseverlik` boyutunda iken en düşük puan ortalaması ise 'Demokrasi ve Eşitlik' boyutunda çıkmıştır.Öğretmenlerin senaryolarla ilgili görüşleri incelendiğinde, genel olarak üst grupta yer alan öğretmenlerin alt grupta yer alan öğretmenlere kıyasla, olaylara daha hassas, bilinçli ve dikkatli yaklaştıkları sonucuna varılmıştır.Araştırma sonuçlarına bağlı olarak, okul öncesi öğretmenlerinin konuyla ilgili eğitimden geçirilmesine, öğretmenlere mevzuatla ilgili hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim verilmesine, okul öncesi öğretmenleri için bir `Etik Rehberi` ve ulusal çapta etik kodların oluşturulmasına dair önerilerde bulunulmuştur.

This study aimed at determining pre-school teachers' perception levels regarding professional ethical conducts and examining how they could generate solutions for ethical dilemmas. In this context, the research group consisted of 205 pre-school teachers working in 8 central districts of Ankara Province (Çankaya, Yenimahalle, Etimesgut, Keçiören, Sincan, Mamak, Altındağ, and Gölbaşı) in the spring semester of the 2013-2014 academic year.A mixed design involving quantitative and qualitative methods together was employed. A 6-question `Personal Information Form` prepared by the researcher was used for determining the demographic characteristics of the research participants. Quantitative data of the study were collected via the `Scale for Pre-School Teacher's Ethical Conducts (SPTEC)` developed by Sakin (2007) in order to measure the pre-school teachers' ethical conducts. Based on the results obtained from the scale, the teachers having higher ethical perceptions were included in the `high group`, and the teachers having lower ethical perceptions were included in the `low group`. Individual interviews were conducted with 16 teachers (i.e. 8 people from the high group [27%] and 8 people from the low group [27%]) based on the `Ethical Dilemma Scenarios Form`. This form, which was developed by the researcher, consisted of 5 scenarios exemplifying the dilemmas that teachers could experience during their professional practices. The views of the teachers regarding such scenarios presented to them were analyzed qualitatively.According to the research results, the pre-school teachers had high perception levels regarding ethical conducts. In addition, the teachers' perception levels regarding ethical conducts did not vary by age and professional seniority. However, such perception levels varied statistically significantly by department graduated, status of receiving/having received postgraduate education, and the type of institution one worked in. The teachers achieved the highest ethical conduct perception score average in the dimension of `Honesty and Helpfulness` and achieved the lowest ethical conduct perception score average in the dimension of `Democracy and Equality`.The examination of the teachers' views about the scenarios generally demonstrated that the teachers in the high group had more sensitive, conscious, and careful approaches to events in comparison to the teachers in the low group.In consideration of the research results, it was recommended to train pre-service teachers on this subject, provide teachers with pre-service and in-service training about regulations, and create an `Ethical Guide` and national ethical codes for pre-service teachers.