Devoir et pouvoir, verbes modaux en Français et leurs equivalents en Turc

Abstract

Bu çalışmada, kiplik kavramından yola çıkarak, Fransız dilinde yadsınamaz bir öneme sahip olan ve kiplik bildiren iki fiili (devoir, pouvoir) ele aldık. Bu fiilleri yalnız Fransızcada değil, aynı zamanda Türkçedeki eşdeğerleri açısından da inceledik. İncelememizi gerçekleştirirken, Başbakan Ahmet Davutoğlu ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın doğrudan politik söylemlerinden yararlandık. Oluşturulan bütünce, kiplik bildiren bu filleri belli bir bağlam içinde değerlendirmemize olanak tanımıştır. Söz konusu doğrudan söylemleri, 2015 Nisan ayından 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri sonrasına kadar uzanan dönemde, Anadolu Ajansı'nın (AA) internet sitesinden derledik. Ajansın internet sitesinde, söz konusu iki önemli siyasi kişinin, haber metinlerinin içinde geçen doğrudan söylemleri hem Türkçe hem de Fransızca olarak yer almaktadır, ancak burada seçerek aktarma yöntemiyle yapılan bir çeviri söz konusudur. Bu söylemlerden oluşan iki dilli bütünce, iki dilde kiplik bildiren devoir ve pouvoir fiilleri arasında bir karşılaştırma yapılmasına olanak tanıyacak niteliktedir. Bu fiillerin çeşitli kullanım değerleri her ne kadar dilbilim ve dilbilgisi alanyazınında farklı sınıflandırmalarla ele alınmışsa da, çalışmamızda başka değerlerin de farklı bağlamlarda bu sınıflandırmaya eklenmesi gerekmiştir. Dolayısıyla sözü geçen iki dilin dizgelerinin birbirinden farklı olması nedeniyle, bu fiillerle ilgili daha önceki çalışmalarda yer almayan kullanım değerlerinin bu çalışmada ortaya çıkmış olmasının alanyazına katkı oluşturacağı düşünülmektedir. Fransızcada kiplik ifade eden devoir ve pouvoir fiillerinin en sık karşılaşılan kullanım değerleri zorunluluk ve izindir; ancak bunların Türkçedeki eşdeğerleri ve gerçekleştirimleri kimi zaman çekim ekleriyle, kimi zamansa kip ögeleriyle ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada ayrıca çeviri esnasında fiillerin değerlerinde bir anlam kayması olup olmadığı da araştırılmıştır.

Dans ce travail, en partant du concept de la modalité, nous avons essayé de mettre en commun les différentes valeurs de deux verbes modaux qui jouent un rôle primordial dans la langue française : devoir et pouvoir. Nous avons étudié ces verbes modaux non seulement dans la langue française mais également dans la langue turque. Pour ce faire, nous les avons observés et analysés dans les discours politiques directs, tenus par le Premier ministre turc Ahmet Davutoğlu et le président de la République turque Recep Tayyip Erdoğan. Ce corpus nous a servi à contextualiser ces verbes modaux. Nous avons collecté les discours en question sur le site Internet de l'Agence Anadolu (AA), du début du mois d'avril 2015 jusqu'au lendemain des élections législatives du 7 juin 2015 en Turquie. Sur ce site, nous avons la version originale ainsi que la version traduite en français des textes journalistiques dans lesquels les discours directs de ces deux personnages politiques sont repérables. Notons qu'il s'agit ici d'une traduction sélective. Un corpus bilingue formé à partir de ces discours nous a permis de faire une comparaison quant aux valeurs des verbes modaux devoir et pouvoir pour les deux langues. Si la littérature linguistique et grammaticale fournit différents types de catégorisation en ce qui concerne les valeurs de ces verbes, d'autres valeurs viennent inéluctablement s'y ajouter dans certains contextes précis. En effet, puisque les systèmes des deux langues sont différents l'un de l'autre, il était incontournable de proposer des valeurs qui n'existent pas dans les études effectuées sur les verbes dont il s'agit. Nous avons montré finalement que le français et le turc avaient leurs propres outils pour manifester l'obligation et la permission, notamment par les verbes modaux devoir et pouvoir en français et par leurs équivalents en turc qui ne se manifestent parfois que sous forme d'une désinence ou d'un temps verbal. Nous avons révélé également dans ce travail certains glissements de valeur dans la traduction de ces verbes.