Hoşgörü eğilimi geliştirme programının etkililiği: Hoşgörü eğiliminin geliştirilmesi ve zorbalığın önlenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, beşinci sınıf öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerini artırmak ve zorbalık düzeylerini azaltmak amacıyla hazırlanan Hoşgörü Eğilimi Geliştirme Programı'nın (HEGP) etkililiğinin incelenmesidir. Araştırmada öntest, sontest izleme testi, kontrol ve plasebo gruplu deneysel desen kullanılmıştır. Araştırma, Ankara ili Etimesgut ilçesinde bir ortaokulda beşinci sınıf öğrencilerinin katılımı ile 2014-2015 eğitim öğretim yılında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda katılımcılara; zorbalık düzeylerini belirlemek amacıyla Pişkin ve Ayas (2007) tarafından geliştirilen Akran Zorbalığı Ölçeği (AZÖ); hoşgörü eğilimlerini belirlemek için Çalışkan ve Sağlam (2012) tarafından geliştirilen Hoşgörü Eğilimi Ölçeği (HEÖ) uygulanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeklerin güvenirlik katsayıları bu araştırma için Cronbach Alfa yöntemiyle tekrar ölçülmüş güvenirlik katsayıları AZÖ için .84 ve HEÖ için .79 olarak bulunmuştur. HEGP'nin etkililiğini belirlemek için deney, kontrol, plasebo gruplarındaki 42 ögrenci (14 deney, 14 kontrol ve 14 plasebo) ile çalışılmıştır. Deney grubuna, araştırmacı tarafından geliştirilen 10 oturumluk HEGP uygulanmış; Plasebo grubuna araştırmayla ilgisi olmayan 10 oturumluk mesleki rehberlik ve eğitsel rehberlik çalışmaları uygulanmış, kontrol grubuna ise herhangi bir uygulama yapılmamıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin çözümlenmesinde .05 anlamlılık düzeyi esas alınmıştır. Araştırmada AZÖ ve HEÖ uygulandıktan sonra, deney, kontrol ve plasebo grupları belirlenmiştir. Çalışmada, deneysel işlemin başlangıcında; deney, plasebo ve kontrol gruplarının öntest puanları arasında fark olup olmadığı Kruskal-Wallis H Testi ile değerlendirilmiş ve gruplar arasında anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiştir. HEGP ve plasebo uygulamalar bittikten sonra ölçekler son test olarak tekrar uygulanmıştır. Son testlerin uygulanmasından iki buçuk ay sonra ölçekler deney, kontrol ve plasebo gruplarına izleme testi olarak son kez uygulanmıştır. Bu ölçümlerden elde edilen verilerin analizinde; deney grubunun öntest-sontest ve sontest–izleme testi puanları arasındaki farka Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi; deney, kontrol ve plasebo gruplarının gerek son testler gerekse izleme testleri puanları arasındaki farka ise Kruskal-Wallis H Testi ile bakılarak programın etkililiği incelenmiştir.Araştırma sonucunda, deney, kontrol ve plasebo gruplarının sontest puanları arasında deney grubu lehine anlamlı bir fark olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, deney grubunda yer alan öğrencilerin AZÖ ve HEÖ ölçeklerinden aldıkları deney öncesi ve deney sonrası puanları arasında anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır. Bu sonuçlara göre; HEGP'nin araştırmaya katılan deney grubu öğrencilerinin hoşgörü eğilimi puanlarını artırmada ve zorbalık puanlarını azaltmada etkili olduğu söylenebilir. Ayrıca hoşgörü eğilimindeki bu artış iki buçuk aylık izleme döneminde devam etmiştir. Kontrol ve plasebo gruplarının sontest ve izleme testi puanları arasında ise anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Araştırma bulguları, konu ile ilgili daha önce yapılmış araştırma bulguları ile birlikte tartışılıp yorumlanmıştır. Sonuç bölümünde de çalışmadan elde edilen bulgular ışığında alandaki uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

The purpose of this study is to evaluate the effectiveness of the Tolerance Tendency Enhancement Program (TTEP) which was prepared for enhancing tolerance tendency and reducing bullying level of fifth grade students. Pretest, posttest, fallow up test, control and placebo group experimental design has been used in the research. The study was carried out with students of a middle schools' fifth grade students in the Etimesgut town of Ankara during the 2014-2015 academic years. In this study, the Tolerance Tendency Scale (TTS) which was developed by Çalışkan and Sağlam (2012) was used to determination of students' level of tolerance tendency. Also Peer Bullying Scale (PBS) which was developed by Pişkin and Ayas (2007) was used to determination of students' level of bullying. For this study the reliability work of the TTS and PBS was remeasured by the Cronbach Alpha technique and internal consistency was coefficient for the TTS and PBS are .79 and .84 respectively. This study was carried out with a sample of 42 students (14 for experimental group, 14 for placebo group, and 14 for control group). While, a 10-session TTEP which has been developed by the researcher was applied to the experimental group and a 10 session placebo activity (occupational and educational guiding activities which was not concerned about tolerance) was given to the placebo group, no treatment was applied to subjects in the control group.Significance level was determined as .05 in all data analyses. After the TTS and PBS had been applied; experiment, control and placebo groups were determined. These three groups were subjected to a pretest in advance of the experiment and no significant difference was found between the experiment, control and placebo group as a result of the Kruskal-Wallis-H Test. After the TTEP and placebo activity were applied in ten sessions, scales was re-administered to the each group as a posttest. A follow-up test was given to the same groups after two and a half month. To compare the experiment group within itself with respect to pretest and posttest and posttest and follow up test, Wilcoxon Signed-Rank Test was utilized. Where as to compare the experiment and control groups with respect to posttest and follow up test scores, Kruskal-Wallis H Test was utilized.The results of the study revealed that there was a significant difference between post-tests of the experimental, control and placebo groups in favor of the experimental group. Also, there was a significant improvement in the experimental group from pre to posttest. It can be concluded that the Tolerance Tendency Enhancement Program improves tolerance tendency and reducing bullying level of the students who are attending experimental group. Besides, no significant difference was determined between the post test and follow-up scores of the participants included in the experimental group in the Tolerance Tendency Scale. Thus, the Tolerance Tendency Enhancement Program applied on the experimental group was understood to have permanent effects on tolerance tendency. On the other hand, when the data from the control and placebo group were analyzed, no significant difference was found between the pre-test and post-test mean scores for the measured scales. The findings of this research were discussed in the light of the literature. The last part of the study, some recommendations and suggestions were presented for the counseling practices and researchers in the light of findings.