Öğretim elemanlarının algılarına göre korku kültürü ile tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, Ankara ilinde bulunan Başkent Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde ortak olan fakültelerden Eğitim Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ile Mühendislik Fakültesi'nde görev yapan öğretim elemanlarının algıladıkları korku kültürü ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının korku kültürü ve tükenmişliğe yönelik algıları katılımcıların cinsiyet, yaş, medeni durum, görev yaptığı üniversite, görev yaptığı fakülte, akademik kadro unvanı, mesleki kıdem, çalıştığı kurumda görev yapma süresi, iş ile ilgili memnuniyet durumu ve işinden ayrılma düşüncesi değişkenlerine göre ele alınmıştır. Araştırmaya 210 kadın ve 206 erkek olmak üzere toplam 416 öğretim elemanı katılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak, Ashkanasy ve Nicholson (2003) tarafından geliştirilmiş olan ve bu çalışma kapsamında Türk kültürüne uyarlanan `Korku Kültürü Ölçeği` ile Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilmiş olan ve Ergin (1993) tarafından Türk kültürüne uyarlanmış olan `Maslach Tükenmişlik Ölçeği` kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma gibi betimsel istatistiklerin yanında bağımsız örneklemler için t-testi, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA), parametrik testlerin varsayımlarının karşılanmadığı durumlarda Kruskal Wallis H testi ve Mann Whitney U testi, Pearson Korelasyonu ve yapısal eşitlik modellemesinden yararlanılmıştır. Veri toplama araçlarının yapı geçerliliği, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile sınanmıştır. DFA sonucunda elde edilen uyum iyiliği değerleri, kullanılan ölçeklerin faktör yapılarının doğrulandığını göstermiştir. Ölçeklerin güvenirliği için ise Cronbach alfa katsayıları hesaplanmıştır. Korku Kültürü Ölçeği'nin Cronbach alfa değeri .86 olarak hesaplanırken tükenmişlik ölçeğinin Cronbach alfa değerinin duygusal tükenme alt boyutu için .84, kişisel başarı alt boyutu için .73 ve duyarsızlaşma alt boyutu için .72 olduğu görülmektedir. Korku kültürü ölçeği uyarlama aşamasında ayrıca madde toplam puan korelasyonları, dilsel eşdeğerlik incelenmiştir. Elde edilen madde toplam puan korelasyonlarına göre düzenlemeler yapılmış, dilsel eşdeğerliğin sağlandığına ilişkin kanıt elde edilmiştir. Güvenirliğekanıt sağlaması için yapı güvenirliği de ele alınmıştır. Sonuçta yapı güvenirliği .86 olarak bulunmuştur. Araştırma sonucunda Başkent Üniversitesi'nde çalışan öğretim elemanlarının algıladıkları korku kültürü düzeylerinin düşük ve Hacettepe Üniversitesi ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde çalışan öğretim elemanlarının algıladıkları korku kültürü düzeylerinin biraz düşük olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, öğretim elemanlarının, tükenmişliğin alt boyutlarından duygusal tükenme ve duyarsızlaşma düzeylerinin düşük olduğu ve kişisel başarı algılarının yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Öğretim elemanlarının algıladıkları korku kültürü düzeyleri ile tükenmişliğin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma alt boyutları arasında orta düzeyde, pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin bulunduğu, katılımcıların korku kültürü düzeyleri ile tükenmişliğin kişisel başarı alt boyutu arasında ise orta düzeyde, negatif yönlü ve istatiksel olarak anlamlı bir ilişkinin bulunduğu saptanmıştır. Ayrıca, korku kültürünün tükenmişliğin tüm alt boyutlarınınanlamlı bir yordayıcısı olduğu sonucuna varılmıştır.Anahtar sözcükler: Korku kültürü, tükenmişlik, örgüt kültürü, öğretim elemanı,üniversite.

This study aims at analyzing the relation between culture of fear and burnout according to the perceptions of academics who work at Faculty of Education, Faculty of Economics and Administrative Science, and Faculty of Engineering at Başkent University, Hacettepe University and Middle East Technical University, all of which are located in Ankara. The perceptions of academics participating in the study have been analyzed according to the variables of participants' gender, age, marital status, university, faculty, academic title, professional seniority, term of office at the current institution, state of satisfaction with the current job and intention of leaving the job. A total 416 academics 210 of which are female and 206 of which are male have participated in the study. `Culture of Fear Scale` developed by Ashkanasy and Nicholson (2003), and adapted into Turkish culture within theframework of this study as well as `Maslach Burnout Scale` developed by Maslach and Jackson (1981), and adapted into Turkish culture by Ergin (1993) have been used as the data collection tools in this study. The data collected within the framework of this study have been analyzed by conducting descriptive statistics such as frequency, percentile, arithmetic mean and standard deviation as well as ttest for independent variables, one way variation analysis (ANOVA), Kruskal Wallis H test and Mann Whitney U test when assumptions of parametric are not met, Pearson Correlation and Structural Equation Model. The construct validity of the data collection tools have been tested by confirmatory factor analysis (CFA). The goodness of fit indexes yielded by CFA have confirmed the constructs of the scales. To test the reliability of the scales, Cronbach alpha coefficients have beencalculated. The Cronbach alpha value of the Culture of Fear Scale has been calculated as .86 while as for the Burnout Scale, the Cronbach alpha coefficient has been calculated as .84 for the sub-dimension of emotional exhaustion, .73 for the sub-dimension of personal accomplishment and .72 for the sub-dimension of depersonalization. Also, item total point correlations and linguistic equivalence have been analyzed while adapting the Culture of Fear Scale into Turkish culture. The necessary arrangements have been made according to the calculated item total point correlations and it has been proved that linguistic equivalence is met. Construct realiability has also been analyzed in order to prove the reliability. As a result of the analysis, construct reliability has been calculated as .86. At the end of the study, the level of culture of fear perceived by the participants has been found to be low at Başkent University while it has been found to be a bit low at Hacettepe University and Middle East Technical University. Morever, participants' level of emotional exhaustion and depersonalization has been found to be low whereas their level of perceived personal accomplishment has been found to be high. It has also been found out that there is a statistically significant, positive and moderate relation between the level of culture of fear perceived by the academics and their level of emotional exhaustion and depersonalization while there is a statistically significant, negative and moderate relation between their level of culture of fear and personal accomplishment. Besides, it has been concluded that culture of fear is a significant predictor of all the sub-dimensions of burnout.Keywords: Culture of fear, burnout, organizational culture, academics, university.