Onkoloji polikliniğine başvuran kanser hastalarının evde bakım ihtiyacı ve bakım veren kişilerin yaşam kalitesi

Abstract

ÖZET Kanser insidansınm artması, sağ kalımın uzaması, hastane dışında bakım eğiliminin artması ile kanser uzun dönem bakım gerektiren bir durum haline gelmiştir. Kanser tanısı sadece etkilenen hastada değil hastanın ailesinde de önemli etkiler oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı; kemoterapi alan kanser hastalarına bakım veren aile üyelerinin; sosyodemografik özellikleri, yaşam kalitesi ve depresyon düzeylerinin belirlenerek hasta ve bakım veren açısından evde bakım ihtiyacını belirlemektir. Araştırma kesitsel tipte, tanımlayıcı nitelikte bir araştırmadır. Bu amaçla Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Tıp Fakültesi Hastanesi İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı Onkoloji polikliniğine bağlı kemoterapi ünitesine, Şubat 2007- Nisan 2007 tarihleri arasında başvuran hastaların, beraber geldikleri hastaya bakım veren aile üyelerinden, hasta hakkında bilgi verebilecek ve çalışmaya dâhil olma kriterlerine uyan toplam 126 hastanın bakım vereni dahil edilmiştir. Araştırmada veri toplamak için hastaların ve bakım verenlerin sosyodemografik özelliklerini de içeren anket formu, Dünya Sağlık Örgütü tarafından geliştirilen yaşam kalitesi ölçeği kısa formu Türkçe versiyonu (WHOQOL-BREF-TR) ve Beck Depresyon Envanteri (BDE) kullanılmıştır. Bakım verenlerin %20,6' sının BDE toplam puan ortalaması, BDE kesim değerinin üstündedir. WHOQOL-BREF(TR) alan puan ortalamaları; bedensel alan puanı 15,3±2,8, ruhsal alan puanı 14,6±2,8, sosyal alan puanı 14,4±3,3, çevresel alan puanı 13,7±2,8 ve çevresel alan TR puanı 14,0±2,5 şeklinde saptanmıştır. Kanser hastalarına bakım verenlerin %53,2'si kadındır, %81'i evlidir, %46,8'i hastanın eşi %36,5'i hastanın çocuğudur. Bakım verenlerin yaş ortalaması 45 (SD=ll,6)'dir ve hastaların yaş ortalamasına göre daha gençtir. Yine bakım verenlerin, %70,6'sı hastası ile aynı evde yaşamaktadır, %60,3'ü bakım hizmeti için yardım almaktadır ve bunların %20,6'sma çocukları yardım etmektedir. Bakım verenlere göre bakım verdikleri hastalarının en az bir veya birden fazla yaşam aktivitesi için desteğe ihtiyaçları olduğu belirlenmiştir. Bakım verenlerin yaşının ileri olması, çalışmıyor olması, kadın cinsiyet, eğitim seviyesinin düşük olması, tanı almış hastalığının olması, tanıdan sonra geçen sürenin 1 8 ayı geçmesi ve sosyal faaliyetlere katılamaması bakım verenlerin yaşam kalitesi ve depresyon düzeylerini olumsuz yönde etkilemektedir. Sonuç olarak kanserden hastanın ailesinin de olumsuz yönde etkilendiği görülmektedir. Bakım kapsamına bakım verenlerin de dahil edilerek, evde bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması ile bakım verenlerin yükünün azaltılabileceği öne sürülebilir. Anahtar kelimeler: Kanser, bakım veren, yaşam kalitesi, depresyon, evde bakım vııı

ABSTRACT Increasing incidence rates of cancer, longer survival times of cancer patients and trends toward outpatient treatment for cancer patients leads to a need for long-term care of cancer patients. Cancer affects not only the individuals with cancer, but also their families considerably. The aim of this study was to determine socio-demographic characteristics and home care needs of caregivers of cancer patients receiving chemotherapy and evaluate their depression and quality of life scores. This was a descriptive cross sectional study. This study took place at Ondokuz Mayıs University Faculty of Medicine, Department of Medical Oncology, Chemotherapy Unit, between February and April 2007. A total of 126 primer caregivers of patients receiving chemotherapy who were eligible for inclusion criteria participated in the study. Data were collected by a questionnaire that was made up of the sociodemographic form for both patients and caregivers, World Health Organization-Quality of Life-Short-Form, Turkish Version (WHOQOL-BREF-TR) and Beck Depression Inventory (BDI) for the caregivers. The mean depression scores for 20.6% of caregivers were higher according to cutoff score of BDI. The mean domain scores of WHOQOL-BREF(TR) were for physical 15.3±2.8; psychological 14.6±2.8, social, 14.4±3.3; environment 13.7±2.8 and for national environment 14±2.5. It was found that 53.2% of caregivers were female, 81% were married, and 46.8% of caregivers were the patients' spouse whereas 36.5% of caregivers were patients' children. Caregivers were, on average, younger than the patients and mean age of the caregivers was 45 years (SD=11.6). Around 70% of caregivers were living with patients, 60.3% of caregivers shared care giving with someone and 20.6% of them were supported by his/her children in care giving activities. According to caregivers, patients needed assistance for one or more daily living activities. Caregivers' higher age, unemployment status, female gender, low education level, their own diagnosed health problems, care duration above 18 months and having difficulties to continue social activities have negative effects on caregivers' quality of life and depression scores. In conclusion, it is seen that cancer patients' families are also affected from cancer. We may suggest that including caregivers in the context of home care and universalizing home care programs can reduce caregivers' burden. Keywords: Cancer, caregiver, quality of life, depression, home care. IX