Ebeveyn tutumları, davranış problemleri ve okula hazır bulunuşluk arasındaki ilişkinin öz düzenlemenin aracılık etkisi ile incelenmesi

Abstract

Araştırmanın amacı, ebeveyn tutumları, çocuklarda görülen davranış problemleri, çocukların öz düzenleme becerileri ve okul hazır bulunuşlukları arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkileri incelemektedir. Araştırma kapsamında, çocukların öz düzenleme becerilerinin; ebeveyn tutumları ile okula hazır bulunuşluk arasındaki ve çocuklarda görülen davranış problemleri ile okula hazır bulunuşlukları arasındaki aracı etkisi araştırılmıştır. Araştırmanın verileri, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Burdur İli, Merkez ilçesinde MEB'e bağlı bağımsız anaokullarına devam eden 66-72 aylık 140 çocuk, bu çocukların ebeveynleri ve okul öncesi kurumlarda çalışan 8 öğretmenden elde edilmiştir. Ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının belirlenmesinde; Karabulut Demir ve Şendil (2008) tarafından geliştirilen Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ), çocukların davranış problemlerinin belirlenmesinde Behar (1974) tarafından geliştirilen Türkçe'ye uyarlama çalışması Kanlıkılıçer (2005) tarafından yapılan Okul Öncesi Davranış Sorunları Tarama Ölçeği (OÖDSTÖ) kullanılmıştır. Ayrıca çocukların öz düzenleme becerilerinin belirlenmesinde; Smith-Donald, Raver, Hayes ve Richardson (2007) tarafından geliştirilen Türkçe'ye uyarlama çalışması Fındık Tanrıbuyurdu ve Güler Yıldız (2014) tarafından yapılan Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği (OÖDÖ) kullanılmıştır. Çocukların okula hazır bulunuşluklarının belirlenmesinde ise Nurss ve McGauvran (1995) tarafından geliştirilen ve Türkçe'ye uyarlama çalışması Erkan ve Kırca (2010) tarafından yapılan Metropolitan Okula Hazır Bulunuşluk Testi-Altıncı Versiyon kullanılmıştır. Çocukların ve ebeveynlerin özelliklerine ilişkin bilgiler, araştırmacı tarafından hazırlanan Aile Bilgi Formu ile elde edilmiştir. Araştırmada ebeveyn tutumlarının, çocuklarda görülen davranış problemlerinin, çocukların okula hazır bulunuşluklarını etkileyip etkilemediği çoklu regresyon analizi ve hiyerarşik regresyon analizi ile test edilmiştir. Çocukların öz düzenleme becerilerinin aracılık etkisi incelenmiş ve Sobel testi kullanılarak aracılık modelindeki dolaylı etkisinin anlamlılığı sınanmıştır. Analizler sonucunda ebeveyn tutumlarının aracılık modelinde okula hazır bulunuşluğu etkileme gücü anlamlı bulunmamıştır. Fakat çocukların öz düzenleme becerilerinin, davranış problemleri ile çocukların okula hazır bulunuşlukları arasında kısmı aracı etkisi bulunmuştur. Ayrıca değişkenler arasındaki doğrudan ve dolaylı etkiler alt boyutlar bazında incelendiğinde, çocukların öz düzenleme becerilerinden dikkat/dürtü kontrol becerilerinin, çocukların endişeli/ağlamaklı olma davranışı ile okula hazır bulunuşlukları arasında kısmı aracı etki göstermiştir. Araştırma sonuçları çocukların endişeli/ağlamaklı olma davranışının dikkat/dürtü kontrol becerilerini negatif yönlü etkilediği, çocukların dikkat/dürtü kontrol becerilerinin de çocukların okula hazır bulunuşluklarını pozitif yönlü etkilediğini göstermektedir. Araştırma bulguları, okula hazır bulunuşluk modeli kapsamında tartışılmış ve sonuçlar doğrultusunda araştırmacılara ve uygulamacılara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

The purpose of this study is to examine direct and indirect relationships between children's self-regulation skills, school readiness and parenting styles, behavioral problems observed in children. Within the scope of research, mediatory effect of children's self-regulation skills was examined in terms of relationship between parenting styles and school readiness and between behavioral problems among children and their school readiness. In accordance with the purpose of research, data was obtained from 140, 66-72-month-old children attending preschools affiliated to the Ministry of Education in Central district of Burdur province and from their parents in 2015-2016 academic year. Parents Attitude Scale (PAS) developed by Karabulut Demir and Şendil (2008) was used for determination of parents' parenting styles; Preschool Behavior Problems Questionnaire (PBQ) developed by Behar (1974) and adapted into Turkish by Kanlıkılıçer (2005) was used for determination of children's behavioral problems. Besides, Preschool Self-Regulation Assessment (PSRA) developed by Smith-Donald, Raver, Hayes and Richardson (2007) and adopted into Turkish by Fındık Tanrıbuyurdu and Güler Yıldız (2014) was used in determining children's self-regulation skills; Metropolitan School Readiness Test - Sixth Version (MRT6) developed by Nurss and McGauvran (1995) adopted into Turkish by Erkan and Kırca (2010) was used to determine children's schol readiness. Demographic information belonging to children and parents were obtained by Family Information Form developed by the researchers. In the research, using multiple regression analysis and hierarchical regression analysis, it was tested whether parenting styles affected behavioral problems observed among children and their school readiness. Children's self-regulation skills were examined, and significance of indirect effect in mediatory model was tested using Sobel test. As a result of analyses, model's power of effect was not found significant in mediatory model for parenting styles. However, partial mediatory effect was found between children's self-regulation skills, behavioral problems and their school readiness. Moreover, when direct and indirect effects between variables were examined, attention/impulse control skills among children's self-regulation skills showed partial mediatory effect between children's school readiness and their being anxious/tearful. Research results shows that children's anxious/tearful behavior negatively affects their attention/impulse control skills, and on the other hand, children's attention/impulse control skills positively affect their school readiness. Research findings have been discussed within the scope of school readiness model, and suggestions are made for researchers and practitioners in line with these results.