Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psikoeğitim programının karar verme stilleri üzerindeki etkisi

Abstract

Bu araştırma kapsamında Kabul ve Kararlılık Terapisi temelli geliştirilen psikoeğitim programının bireylerin karar verme stilleri üzerindeki etkisi incelenmiştir.Araştırma 2015-2016 Eğitim- Öğretim yılı Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Eğitim Fakültesinin çeşitli kademe ve bölümlerinde okuyan gönüllü olan bireyler arasından yansız atamayla gerçekleştirlmiştir.Katılımcıların belirlenmesinde Karar Verme Stilleri Ölçeği kullanılmış ve ölçeğin alt boyutlarından en yüksek puanı alan katılımcılarla görüşme yapıldıktan sonra araştırmaya gönüllü olan katılımcılar arasından kura yöntemiyle araştırma gruplarına (deney n = 12, kontrol n= 12) şeçkisiz atama yapılmıştır. Araştırma kapsamında deney grubuna Kabul ve Kararlılık Terapisi temelli haftada bir gün 90 dakikalık oturumlardan oluşan psikoeğitim programı uygulamış ve kontrol grubunda yer alan katılımcılara ise herhangi bir işlem uygulanmamıştır. Deney grubunda yer alan katılımcılara araştırmacı tarafından geliştirilen karar verme kavramının tanıtılması, karar verme stilleriyle ilgili farkındalık oluşturulması ve değerler yönelimli farkındalık oluşturulmasını amaçlayan psikoeğitim programı uygulanmıştır.Araştırmada 2x3'lük (deney/kontrol grupları X ön-test/son-test/izleme testi) split plot desen kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Scott ve Bruce, 1995 tarafından geliştirilen Taşdelen, (2002) tarafından Türkçeye uyarlanan Karar Verme Stilleri Ölçeği (Oturum çalışmaları başlamadan 2 hafta önce oturum çalışmaları sona erdikten hemen sonra ve oturum çalışmalarının bitiminden 3 ay sonra uygulanmıştır) ve araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu (KBF) uygulanmıştır. Bu ölçümlerden elde edilen verilerin analizinde, ölçüm ve gruplar arasında anlamlı bir farkın olup olmadığını belirlemek için, tek faktör üzerinde tekrarlı ölçümler için iki faktörlü varyans analizi tekniği kullanılmıştır. Üç ölçümden (öntest-sontest ve izleme) elde edilen veriler SPSS 17 paket programıyla analiz edilmiş ve anlamlılık düzeyi olarak .05 alınmıştır.Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; Müdahale*zaman etkisinin Bağımlı Karar Verme Stilinde ve Kaçınmacı Karar Verme Stilinde anlamlı olduğu belirlenirken; Anlık Karar Verme Stilleri, Sezgisel Karar Verme Stilleri, Rasyonel Karar Verme Stillerinde anlamlı olmadığı belirlenmiştir.Bağımlı ve Kaçınmacı Karar Verme Stillerinde oluşan farklılaşmanın kaynağının belirlenmesi amacıyla Bonferonni uyumlu çoklu karşılaştırma testi ve varyans analizinden yararlanılmıştır. Edinilen bulgulara göre Kabul ve Kararlılık Terapisi yönelimli psikoeğitim programının bireylerin Bağımlı Karar Verme Stillerinde anlamlı düzeyde düşüşler oluşturduğu ve bu düşüşün izleme testinde de devam ettiği belirlenmiştir.Kaçınmacı Karar Verme Stili için uygulanan Bonferonni uyumluluk testi ve varyans analizi sonucunda ise Kabul ve Kararlılık Terapisi yönelimli psikoeğitim programının bireylerin Kaçınmacı Karar Verme Stillerinde anlamlı düzeyde düşüşler oluşturduğu ve bu düşüşlerin izleme sürecinde de devam ettiği belirlenmiştir. Araştırma kapsamında edinilen bulgular tartışılmış, yapılacak olan çalışmalar için, araştırmacılar için ve araştırma sonuçlarıyla ilgili önerilerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Psikoeğitim, Karar Verme Stilleri, Kabul ve Kararlılık Terapisi

This study examines the effect of psycho- training programme improved based on Acceptance and Committment Therapy on individuals' decision making styles. The participants of the study were randomly picked out of the students from different departments of Faculty of Education in Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi. Decision making styles scale were used to determine the participants. After interviewing the individuals taking the highest scores from the scale, volunteers of them were randomly seperated into two groups as experimental group (n:12) and control group (n=12). Experimental group were trained through a psycho-training programme based on Acceptance and Committment Therapy along 90 minutes once a week; however, no action was taken on the participants in the control group. The experimental group experienced a psycho-training programme aiming that the participants learn the concept of decision making, be aware of decision making styles and have a valued based awareness. In the study, 2*3 split pilot design (Experiment/ Control groups *pre-test/post-test/ monitoring test) were used. Data were gathered through a decision making styles scale which developed by Scott and Bruce, 1995 and translated in Turkish by Taşdelen, 2002 (İt was applied two weeks ago from sessions, shortly after sessions, and three months after the end of sessions) and a personal information form generated by the researcher. To determine whether there is any significant difference between measurements and groups, two-factor variance analysis technique were utilized for iterative measurements on one factor. Data from three measurements (pre-test, post-test, and monitoring) were analyzed through SPSS 17 program and significance level was determined as .05. The findings indicate that the effect of Intervention*Time is significant on dependent decision making style and avoidant decision making. However, Intervantion*Time does not have a significant effect on instant decision making styles, intuitive decision making styles, rational decision making styles. Bonferonni compatible multiple comparison test and variance analysis were used to determine reason of the difference on Dependent and Avoidant Decision Making Styles. According to the findings, the psycho-training programme oriented Acceptance Committment Therapy significantly decrease individuals' dependent decision making styles and the decrease has contiuned throughout the monitoring test. Bonferonni compatible test and variance analysis on Avoidant Decision making point out that the psycho-training programme oriented Acceptance Committment Therapy significantly decrease individuals' avoidant decision making styles and the decrease has contiuned throughout the monitoring test. The findings were discussed and some implications were presented for future studies and other researchers.Keywords: Psychoeducation, Decision Making Styles, Acceptance and Commitment Therapy