Üniversitelerde liderlik stilleri, örgütsel vatandaşlık davranışı ve akademik performans arasındaki ilişkinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada üniversitelerde liderlik stilleri, örgütsel vatandaşlık davranışı ve akademik performans arasındaki ilişkiler öğretim üyelerinin görüşlerine dayalı olarak incelenmiştir. Bu çerçevede ayrıca öğretim üyelerinin liderlik, örgütsel vatandaşlık ve akademik performansa ilişkin görüşlerinin çeşitli demografik değişkene göre fark gösterip göstermediği de sorgulanmıştır. Araştırma, Ankara ilinde kurulu olan Hacettepe Üniversitesi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi'nde 2015-2016 akademik yılında görev yapan 291 öğretim üyesinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak Podsakoff ve Smith tarafından geliştirilen `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği` ile Bass ve Avolio tarafından geliştirilen `Çok Faktörlü Liderlik Ölçeği`nin Türkçe uyarlaması olan `Liderlik Envanteri`nden yararlanılmıştır. Akademik Performans İndeksi ise öğretim üyelerinin Akademik Teşvik Yönetmeliği uyarınca hesaplanan akademik teşvik puanları ve eğitim- öğretim faaliyetlerinden türetilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin çözümlenmesinde t testi ANOVA ve çoklu regresyon analizlerinden yararlanılmıştır. Veri toplama araçlarının yapı geçerliliği, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile sınanmıştır. DFA sonucunda elde edilen uyum iyiliği değerleri, kullanılan ölçeklerin faktör yapılarını doğrulandığını göstermiştir. Ölçeklerin güvenirliği için ise, Cronbach Alfa katsayıları hesaplanmıştır. Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ölçeğinin Cronbach Alfa değeri. 78, Liderlik Envanterinin Cronbach Alfa değeri ise. 94 olarak hesaplanmıştır. Değişkenler arası ilişkilerin incelenmesinde Pearson Korelasyon katsayısı ve çok değişkenli regresyon analizi tekniklerinden yararlanılmıştır. Araştırmanın anlamlılık testleri ise p<.05 düzeyinde yürütülmüştür. Liderlik ve akademik performans ilişkisinde örgütsel vatandaşlığın aracılık etkisi ise yol analizi ile incelenmiştir. Araştırmanın sonucuna göre; bölüm başkanının liderlik stiline ilişkin öğretim üyesi görüşlerinde görev yapılan fakülte ve üniversite değişkenlerine göre anlamlı farklılaşmalar olduğu görülmüştür. Ancak, öğretim üyesinin cinsiyeti, yaşı, unvanı ve kıdemi bölüm başkanının liderlik stiline ilişkin görüşlerini anlamlı bir biçimde farklılaştırmamaktadır.Örgütsel vatandaşlık davranışına ilişkin öğretim üyesi görüşlerinde ise, görev yapılan fakülte ve üniversite değişkeni açısından anlamlı bir fark elde edilmiştir. Buna karşın, öğretim üyesinin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri yaş cinsiyet, kıdem, unvan gibi değişkenlerden etkilenmemektedir. Öğretim üyesinin akademik performansının etkileyen değişkenlerin ise, yaş, kıdem, unvan görev yapılan fakülte ve üniversite değişkenleri olduğu gözlemlenmiştir. Akademik performansın öğretim üyesinin yaşına, unvanına, kıdemine, görev yaptığı fakülte ve üniversiteye göre anlamlı biçimde değiştiği görülmüştür. Kıdem ve yaş arttıkça unvan yükseldikçe akademik performans da anlamlı biçimde artmaktadır. Ancak akademik performans, cinsiyet değişkeninden etkilenmemektedir.Çalışmanın değişkenleri arasındaki korelasyon incelenmiş olup, yapılan değerlendirme sonucunda üniversitelerde bölüm başkanının liderlik stili ile öğretim üyesinin örgütsel vatandaşlık davranışı arasında anlamlı düzeyde bir ilişki bulunmadığı tespit edilmiştir. Araştırmanın çoklu regresyon sonuçlarına göre, bölüm başkanının gösterdiği liderlik stili, öğretim üyesinin akademik performansı üzerinde anlamlı bir etkiye sahip değildir. Yine çoklu regresyon sonuçlarına göre örgütsel vatandaşlık davranışının akademik performansın anlamlı bir yordayıcısı olmadığı yönünde bulgular elde edilmiştir. Araştırma kapsamında gerçekleştirilmiş olan yol analizi sonucunda bölüm başkanlarının liderlik stilleri ile akademik performans ilişkisinde örgütsel vatandaşlığın aracı rolü oynamadığı da gözlenmiştir.

In this study, it was aimed to examine the relationship among organizational citizenship behaviors, leadership styles and their effects on academic performance of academic staff according to the opinions of academic staff in universities. In this context, variations of academic's opinions were also investigated in terms of gender, age, professional seniority, academic title, the kind of faculty and universities.The research is conducted with the contribution of 291 academicians during the 2015-2016 academic year from the Hacettepe University, METU and Gazi Universities of the Ankara province.Data acquisition tool used the `Organizational Citizenship Behavior Questionaire` developed by Podsakoff and Smith, and the `Leadership Inventory, the Turkish version of the `Multifactor Leadership Questionaire`, developed by Bass and Avolio. The Academic Performance Index of the academicians is derived from their respective Academic Incentive payments established according to the Academic Incentive Regulation. Analitic methodologies of data collected during the study include the t test, ANOVA and multiple regression analyses. The structural validity of the data acquisition tools is checked with the confirmatory factor analysis (CFA). The goodness of fit values obtained by CFA confirms the validity of the factor structures. The consistency of the questionaries is verified using the Cronbach' coefficient alpha methodology. The Cronbach's Alpha of Organizational Citizenship Behavior Questionnaire is computed to.78 while the Leadership Inventory Questionaire, to.94. Pearson Correlation Coefficient and multivariate regression analysis techniques were used in studying the relationships between variables. The significance tests of the study were conducted at p <.05 level. The mediating effect of organizational citizenship in relation to leadership and academic performance was examined by path analysis.There is no statistically significant result is found between the `Organizational Citizenship Behavior` and the `Leadership Inventory`. Similarly, `Leadership Inventory` characteristics are not found to be significantly related with the `Academic Performance`. Research findings point out to significant similarities among academicians according to their titles, and their university and faculties. According to the result of the research; it was seen that there were meaningful differences according to the faculty and university variables that were served in the views of the faculty member regarding the leadership style of the department head. However, the gender, age, title and seniority of the faculty member do not significantly differentiate the views of the chairperson's leadership style.According to the multiple regression results of the research, the leadership style shown by the department chair does not have a significant influence on the academic performance of the faculty member. Again, multiple regression results show that organizational citizenship behaviors are not a significant predictor of academic performance.As a result of the path analysis conducted within the scope of the research, it was observed that department heads did not play an intermediary role of organizational citizenship in relation to leadership performance and academic performance.