Feminist yaklaşıma dayalı ilişki geliştirme programının güç paylaşımı, benlik yönelimleri ve çift uyumuna etkisi

Abstract

Araştırmanın amacı, Feminist Yaklaşıma Dayalı İlişki Geliştirme Programının evli çiftlerin güç paylaşımı, benlik yönelimleri ve çift uyumlarına etkisinin belirlenerek çiftlerin programa ilişkin değerlendirmelerinin incelenmesidir.Feminist Yaklaşıma Dayalı İlişki Geliştirme Programı, araştırma süreci içerisinde geliştirilmiş ve programın oluşturulması aşamasında öncelikle araştırmanın temel kavramları çerçevesinde çiftlerin deneyimlerine ilişkin bilgi edinmek amacıyla nitel bir çalışma yapılmıştır. Temel araştırma sorularının incelenmesine nitel çalışmanın ardından geçilmiştir. Araştırma, nicel ve nitel paradigmaların birlikte kullanıldığı karma yöntem yaklaşımına göre yürütülmüş; desen olarak iç içe karma desende temellenmiştir. Çalışmanın nicel aşamasında, yarı deneysel desen koşullarına göre her grupta altı evli çift yer alacak şekilde deney ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Sekiz oturumdan oluşan program, deney grubuna uygulanmış; kontrol grubuna ise herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Program sürecinin sonunda çalışmanın nitel aşaması olarak deney grubuna katılan evli bireylerin programa ilişkin değerlendirmeleri incelenmiştir.Araştırmanın ön test, son test ve izleme ölçümlerinde; `güç paylaşımı` değişkenini ölçmek amacıyla araştırmacı tarafından çalışma kapsamında geliştirilen Çift İlişkilerinde Güç Paylaşımı Ölçeği, katılımcıların `benlik yönelimlerini` değerlendirmek amacıyla Dengeli Bütünleşme-Ayrışma Ölçeği ve `çift uyumu` düzeylerini belirlemek amacıyla Çiftler Uyum Ölçeği kullanılmıştır. İzleme ölçümü, yalnızca deney grubundaki katılımcılar için, son test ölçümlerinden üç ay sonra gerçekleştirilmiştir. Programın uygulanmasının ardından deney grubundaki katılımcılardan programa ve deneysel sürece ilişkin değerlendirme yapmaları beklenmiş; katılımcıların yazdıkları değerlendirme metinleri ise araştırmanın nitel veri toplama aracını oluşturmuştur. Nicel ve nitel aşamalarda elde edilen veriler ayrı ayrı analiz edilmiş; araştırma sürecinin sonunda analiz sonuçları birbiriyle ilişkilendirilerek ilgili literatür çerçevesinde tartışılmış ve yorumlanmıştır.Deneysel süreç öncesinde, deney ve kontrol gruplarının ön test puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olup olmadığı Mann Whitney U Testi yoluyla değerlendirilmiştir. Deney grubu katılımcılarının ön test ve son test ölçümleri, kontrol grubu katılımcılarının ön test ve son test ölçümleri, deney grubu katılımcılarının son test ve izleme ölçümleri arasındaki farkın anlamlılığını incelemek için Wilcoxon İşaretli Sıra Sayıları Testi kullanılmıştır. Deney ve kontrol gruplarındaki katılımcıların son test puanları arasındaki farkın karşılaştırılmasında ise Mann Whitney U Testinden yararlanılmıştır. Nitel veri olarak elde edilen dokümanların değerlendirilmesinde içerik analizi yapılmıştır. Araştırmanın güvenirliği açısından nitel veri analizi, araştırmacıyla birlikte iki kişinin üzerinde uzlaştığı kodlara ve temalara göre şekillenmiştir.Araştırma sonucunda Feminist Yaklaşıma Dayalı İlişki Geliştirme Programının; deney grubundaki evli bireylerin güç paylaşımı, ilişki yönelimi ve çift uyumu düzeylerini arttırmada istatistiksel açıdan etkili olduğu belirlenmiştir. Deney ve kontrol gruplarının son testleri karşılaştırıldığında; programın, deney grubundaki katılımcıların kontrol grubundakilere göre, istatistiksel olarak, benlik yönelimlerinde önemli bir değişimi sağlayamaz iken, güç paylaşımı ve çift uyumu puanlarını arttırmada etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Deney grubundaki katılımcıların son test ve izleme ölçümleri karşılaştırıldığında ise, programın güç paylaşımı ve çift uyumu açısından etkisi devam eder iken, ilişki yönelimine ilişkin etkisinin kalıcı olmadığı görülmüştür. Araştırmanın nitel sonuçlarına göre; programa katılan evli bireylerin, `çatışma çözümü için kendisi üzerinde güç sahibi olma`, `hassasiyet döngüsünü kavramsallaştırma`, `sorumlulukları paylaşma`, `sistemik bakış açısı`, `güç dağılımını irdeleme`, `eşitliğin kavramsallaştırılması`, `sosyal bağlama ilişkin farkındalık` ve `yakınlık` alt temaları çerçevesinde kazanımları olduğu ortaya çıkmıştır. Katılımcı geribildirimlerinde; programın güçlü yanlarının, içeriği, uygulama ortamı ve psikolojik danışman ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Programın zayıf yanlarının ise oturum sürelerinin uzaması, toplam oturum sayısının kapsamına göre yetersizliği, homojen grup yapısı gibi özellikler olduğu görülmüştür. Katılımcılar, programın geliştirilmesine yönelik önerilerini de zayıf yanların giderilmesi çerçevesinde belirtmişlerdir.Anahtar sözcükler: Feminist yaklaşım, ilişki geliştirme, güç paylaşımı, benlik yönelimleri, ilişki yönelimi, gelişme yönelimi, çift uyumu, evli çiftler, Feminist Yaklaşıma Dayalı İlişki Geliştirme Programı

The purpose of this study was to examine the effect of a Feminist-Informed Relationship Enhancement Program on power sharing, self orientations and dyadic adjustment of married couples as well as to obtain couple evaluations of the program.Prior to developing the Feminist-Informed Relationship Enhancement Program, a qualitative pilot study was conducted to gather information on couples' experiences related to the basic concepts/variables of the study.This doctoral research study involved a mixed method design integrating both quantitative and qualitative methods (embedded design). For the quantitative part of the (quasi-experimental) study six couples were assigned. Eight group sessions were held with the experimental group while no treatment was provided for the control group couples. In order to obtain qualitative data from the partners in the experimental groups, their detailed evaluation of the group experience was inquired upon the completion of the group sessions. Following measurement instruments were utilized for data collection for the pre, post and follow-up tests: to collect data on `power sharing` the Power Sharing in Couple Relationships Scale, which was developed by the researcher for this study, was used; to obtain data on participants' `self orientations` the Balanced Integration-Differentiation Scale was used; to collect data on `dyadic adjustment`, the Dyadic Adjustment Scale was utilized. The follow up testing was done only with the experimental group three months after termination of the group sessions. These evaluations of the participants constituted the qualitative data of the study. While data analyses for both the quantitative and qualitative procedures were analyzed separately, they were combined and integrated in the findings and discussion sections. Mann Whitney U Test was conducted to compare the pre test scores of experimental and control groups. Wilcoxon Signed Ranked Test was used to examine the differences between experimental group's pre and post tests, control group's pre and post tests and experimental group's post and follow up tests scores. In addition, Mann Whitney U Test was used to compare post test scores of experimental and control groups. Lastly, the qualitative data was analyzed by conducting content analysis. In addition to the researcher, another person did content analysis in order to assure the reliability of the analyses. Results of the study showed that the Feminist-Informed Relationship Enhancement Program significantly increased experimental group participants' scores on power sharing, interrelational orientation and dyadic adjustment. Comparing post tests of experimental and control groups showed that while there was no significant difference in experimental and control groups' scores on self orientations, significant differences were found regarding power sharing and dyadic adjustment. In other words, the experimental group members scored significantly higher on these variables. Comparing experimental group's post test and follow up test results revealed that the effects of the program continued on power sharing and dyadic adjustment but did not significantly impact their scores on interrelational orientation at three-month follow up.Results of the qualitative analyses showed that the experimental group participants perceived the program to be useful in the following areas: `power to skills in conflict resolution`, `conceptualization of the vulnerability cycle`, `sharing responsibilities`, `attaining a systemic point of view in the relationship`, `evaluating power distribution`, `conceptualization of relational equity`, `gaining awareness on the social context` and `intimacy`. Furthermore, the participants perceived content of the program, physical environment of the group and the relationship with the facilitator (the researcher) as the main strengths of the program. Regarding the shortcomings of the program, the participants reported that the group sessions were too long, the number of sessions was too limited compared to the content of the program, and the group could be more diverse. The participants noted such qualities to contribute to the improvement of the program for future applications. Results, limitations and implications of the findings were discussed. Keywords: Feminist therapy, relationship enhancement, power sharing, self orientations, interrelational orientation, self developmental orientation, dyadic adjustment, married couples, The Feminist-Informed Relationship Enhancement Program