Lise öğrencilerinin okul terk risklerini etkileyen öğrenci ve okul düzeyindeki faktörler

Abstract

Bu araştırmanın amacı, biyoekolojik yaklaşım temelinde okul terki riskine yol açan öğrenci ve okulla ilgili faktörleri belirleyerek bu faktörler arasındaki etkileşimleri incelemektir. Araştırma yordamaya dönük korelasyonel bir çalışma olup katılımcılar iki aşamalı örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. 2016-2017 öğretim yılı bahar döneminde Ankara'nın yedi merkez ilçesinde yer alan liselerden seçkisiz bir yolla 30 okul seçilmiş ve bu okullarda üç sınıf düzeyinden (9. 10. ve 11. sınıf) birer sınıfa ölçme araçlarının uygulaması gerçekleştirilerek toplam 1851 öğrenci ve 30 okuldan veri toplanmıştır. Araştırmada HLM 6 paket programı kullanılarak iki düzeyli hiyerarşik doğrusal model test edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre; okulların terk riski puan ortalamaları arasında istatistiksel bakımdan anlamlı bir farklılık vardır. Öğrenci düzeyi değişkenlerden okul dışında bir işte çalışma, okulu terk eden arkadaş varlığı, antisosyal davranma, çevrenin riskli algılanması ve okula yabancılaşma lise öğrencilerinin okul terki riskini artırırken çevrenin güvenli algılanması, akademik izleme, okula bağlılık ve aile katılımı azaltmaktadır. Sınıf düzeyi ve akademik başarının okul terki riski arasında ise istatiksel bakımdan anlamlı bir farklılık yoktur. Okul düzeyi değişkenlerden sınıf düzeyi ile terk riski arasındaki ilişki öğrenci kulübü sayısına bağlı olarak değişmekte olup 9. sınıfta olmaya göre 11. sınıfta olma ile okul terki riski arasındaki ilişki, öğrenci kulübü sayısı fazla olan okullarda daha zayıftır. Disiplin cezasının fazla uygulandığı okullarda yüksek başarılı öğrencilerin terk etme riskleri, düşük başarılılara göre daha azdır. Psikolojik danışman sayısının fazla olduğu okullarda çevreyi fazla güvenli bulan öğrencilerin terk etme riskleri daha düşük iken disiplin cezasının fazla uygulandığı okullarda antisosyal davrananların terk etme riskleri daha yüksektir. Kültürel etkinliklerin fazla olduğu okullarda çevreyi riskli bulan öğrencilerin terk etme riskleri, bu etkinliklerin az olduğu okullara göre daha zayıftır. Anahtar sözcükler: Lise öğrencileri, okul terki riski, okul olanakları, biyoekolojik yaklaşım, öğrenci-okul düzeyi faktörler, hiyerarşik doğrusal model

The aim of this research is to determine student and school level factors that cause dropout risk based on bioecological approach and to examine interactions among these factors. This study is a correlational predictive research. Participants were determined by using two-stage sampling method. 30 schools have been randomly selected among high schools in seven central districts of Ankara in 2016-2017 school year spring semester and data was collected from 1851 students and 30 schools by realizing application of measuring tools to one each of three grade levels (9th, 10th, and 11th grade). Two-stage hierarchic linear model was tested by using HLM 6 packaged software. According to research results, there are statistically meaningful differences among dropout risk averages of the schools. Student level variables which are working in a job without school, having dropout friends, antisocial behavior, risky environment, and school alienation increase dropout risk while secure environment, academic pursuit, school loyalty, and family participation decrease it. There is no statistically meaningful difference among grade, academic achievement and dropout risk. Correlation between class grade and dropout risk changes depending on the number of student clubs in schools and dropout risk is lower in 11th grade classes than 9th grade classes in schools which have more student clubs. In schools which implement more disciplinary punishment, dropout risk of successful students is lower than unsuccessful students. Dropout risks of students who see environment as secure are lower in schools which have more psychological counselors, dropout risks of students who behave antisocial are higher in schools which implement more disciplinary punishment. Dropout risk of students who see environment as risky is lower in schools which have more cultural opportunities than the schools which have fewer opportunities.Keywords: High school students, school dropout risk, school opportunities, bioecological approach, student-school level factors, hierarchic linear model