İlköğretim ve ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin görüşleri (Hakkarili örneği)

Abstract

Bu çalışmada Hakkâri il merkezi ve ilçelerindeki ilköğretim ve ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin, örgütsel muhalefete ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Tarama modelinde olan çalışma, nicel yöntem yaklaşımı ile yürütülmüştür. Araştırmanın hedef evrenini 3019 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmanın örnekleminde ise 380 öğretmen yer almıştır. Örnekleme, Doç.Dr. Murat ÖZDEMİR tarafından geliştirilmiş olan Örgütsel Muhalefet Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS programında çözümlenmiş, öğretmenlerin ölçekte yer alan maddelere verdikleri yanıtların aritmetik ortalama ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Örgütsel muhalefete ilişkin öğretmen görüşlerinin çeşitli demografik değişkenlere göre fark gösterip göstermediği t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile çözümlenmiştir. Farkın kaynağının saptanmasında ise LSD testi kullanılmıştır. Araştırmada öğretmen muhalefetine genel olarak öğretmenlerin yasal haklarını kullanmasının engellenmesi, hakarete uğraması, yöneticinin bazı öğretmenleri kayırması, karar mekanizmalarına öğretmenlerin dâhil edilmemesi ve görev ve sorumlulukların adaletsiz dağıtılması nedenlerinden kaynaklandığı saptanmıştır. Demografik değişkenlerin örgütsel muhalefet üzerindeki etkileri incelendiğinde muhalefetin cinsiyet, sendika üyeliği, eğitim durumu, yaş, kıdem, çalışılan okul sayısı ve okul büyüklüğü değişkenlerine göre anlamlı bir fark göstermediği fakat medeni durum değişkenine göre anlamlı fark gösterdiği ve evli öğretmenlerin bekâr öğretmenlere göre daha fazla muhalefet ettikleri görülmüştür. Öğretmenlerin en sık sergiledikleri muhalif davranış biçimi ise yöneticilere doğrudan itiraz etme olduğu görülmüştür. Araştırmada sendikalı öğretmenlerin sendikalı olmayan öğretmenlere göre haber uçurma davranışını daha fazla sergiledikleri görülmüştür. Araştırmada muhalif öğretmenlerin yöneticiler tarafından sıkı denetim altına alınmaya çalışıldığı saptanmıştır. Yine araştırmada muhalif sendikalı öğretmenlerin, muhalif sendikalı olmayan öğretmenlere göre daha olumsuz içerikli yönetici davranışlarına maruz kaldıkları görülmüştür. Ayrıca öğretmen muhalefetinin sonucunda yöneticilerin kendilerine destek aradığı anlaşılmıştır. Yine araştırmada kıdemli öğretmenlerin kıdemli olmayan öğretmenlere göre muhalefetin yöneticiler üzerinde olumsuz sonuçlar doğurduğu kanaatine sahip oldukları görülmüştür. Muhalefetin okulda öz-denetim ve okul etkililiğini artırdığı da saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Örgütsel muhalefet, açıkça belirtilmiş muhalefet, yatay muhalefet, yer değiştirmiş muhalefet, haber uçurma, okul.

The aim of this research is to determine the opinions of the teachers working in public primary, secondary and high schools located in the province of Hakkari and its districts on organizational dissent. The study which is a descriptive survey was carried out with the quantitative method. In this research, target population consisted of 3019 teachers. Organizational Dissent Scale, which was developed by Doç.Dr. Murat ÖZDEMİR was administered to the sample. The data were analyzed with the Statistical Package for Social Science(SPSS) and arithmetic means and Standard deviations of the answers that teachers gave to the items were calculated. T-test and One-wayanalysis of variance(ANOVA) were used to determine whether teachers'opinions on organizational dissent differ according to the various demographic variables or not and also LSD test was used to determine the source of the difference. It was found out in the research that dissent expressions of the teachers were triggered by impending teachers from using their legitimate rights, underestimating, favoring certain teachers than the other, uninvolving in thedecision-making process and unfair distribution of responsibilities and duties. When the effects of demographic variables on organizational dissent were analyzed, it was understood that there was no meaningful difference according to gender, membership of theunion, educational status, age, seniority, thenumber of schoolsstudiedandschool size. But there was meaningful difference according to marital status. It was understood that married teachers were more dissenter than single. The most common dissent behavior of the teachers was to object directly to the administrators. According to research, unionist teachers Express whistle-blowing behaviors than the others. In the study, it was understood that the dissenters were tried to be suppressed by their administrators. Also, it was noticed that dissident unionist teachers were exposed to negative behaviors of administrators. Also, in the face of dissent of teachers, administrators looked for support for themselves. It was also understood that senior teachers thought that there were negative results of dissent on administrators. In the study, it was concluded that dissent increases self-control and schooleffectiveness.Keywords: Organizational dissent, articulated dissent, lateral dissent, displaced dissent, whistleblowing, school.