İşletme düzeyi faaliyetlerinin sipariş karlılığına etkisinin AHP ve TOPSIS yöntemleriyle analiz edilmesi ve bir uygulama

Abstract

Üretim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler, yatırımlara bağlı sabit maliyetlerin veişletme giderlerin artması, müşteri istek ve beklentilere bağlı ürün çeşitliliğin artmasınedeniyle işletmelerin maliyet yönetim araçlarının etkinliği azalmıştır. Mevcut araçlarınişletmelerin stratejik karar noktalarında yeterince veri sağlayamaması, yeni yönetimaraçlarının oluşmasına neden olmuştur.Değişen işletme koşulları altında, işletme faaliyetleri ile maliyet arasındaki iyileştirmeyiaçıklayabilmek üzere geleneksel maliyetleme yöntemlerinin yerine FTM (FaaliyetTabanlı Maliyetleme) sistemi oluşturulmuştur. FTM sistemi, maliyetlerin güvenilir vedoğru dağıtılması sağladığı kadar MHK analizi gibi stratejik yönetim araçlarının daetkinliğini artırmıştır. Ancak, işletme düzeyi faaliyetlere ait gider kalemlerininağırlıklarının artması ve maliyet sistemlerinin sınaî maliyet üzerinden kurulmaya devametmesi, FTM sisteminin analiz çalışmalarında sağladığı etkinin kısıtlı kalmasına nedenolmuştur.Çalışmanın amacı, işletme düzeyi giderlerinin maliyet sistemine yansıtılmasının, MHKanalizi sonuçlarına etkisini araştırmaktır. Bunun için, parlak çelik sektöründe faaliyetgösteren bir işletmede, değişken ve tam maliyet yöntemlerine göre FTM sistemikurulmuştur. Kurulan maliyet sistemlerine bağlı olarak, sekiz kriterli MHK analizigerçekleştirilmiştir. Kriterlerin ağırlıklandırılması AHP metodu ile yapılmış ve analizTOPSIS ile gerçekleştirilmiştir.Analizlerin sonucuna bağlı olarak, FTM sistemindeki işletme düzeyi faaliyetmaliyetlerinin yansıtılmasını durumunun, siparişlerin ve müşterilerin karlılık düzeyineve öncelik sıralamasına olan etkisi değerlendirilmiştir. Ayrıca, TOPSIS yöntemine göreelde edilen sonuçlara göre yapılan üretim planında, işletme karlılığının nasıl değiştiğiincelenmiştir.

The effectiveness of cost management tools decreased due to developments inproduction technologies, fixed costs and operating costs due to investments, andchanges in customer demands and expectations. The inability of the existing vehicles toprovide enough data at the strategic decision points of the enterprises has led to theformation of new management tools.Under the changing operating conditions, FTM (Activity Based Costing) system wasestablished instead of traditional costing methods in order to explain the relationshipbetween activities and cost. The FTM system has increased the effectiveness of strategicmanagement tools such as CVP analysis as well as reliable and accurate distribution ofcosts. However, the effect of the FTM system in analysis studies was limited due to theestablishment of cost systems according to the variable costing method.The purpose of this study is to investigate how the results of CVP analysis will beaffected if the management level expenses are reflected in the cost system. For thispurpose, FTM system was established according to variable and full costing methods ina company in bright steel sector. Then, CVP analysis was applied. The weighting of thecriteria was done by AHP method and the analysis was performed with TOPSIS.The effect of the change in costing method on the profitability level and priority of theorders and customers was evaluated. In addition, according to the results obtainedaccording to TOPSIS method, the profitability of the company has been examined in theproduction plan.