Eine untersuchung zum verhältnis von sprachhandlungen und grammatik in regionalen daf-lehrwerken

Abstract

Yabancı dil öğretiminde dilbilgisi iletişimsel durumların öğretilmesinde bir araç olarak ele alınmaktadır. Edim bilim temelli bu yaklaşım yabancı dil öğretimine ve ders kitaplarına yansımıştır. İletişim ortamında kullanılacak söz edimler dilbilgisi yapısını belirlemede önemli rol oynar. Böylelikle dilbilgisi ve yapılar iletişim sürecindeki işlevleri açısından ele alınır. Bu tezin amacı ortaöğretimde okutulan A1 ve A2 düzeyindeki yerel Almanca ders kitaplarındaki söz edim ve dilbilgisi ilişkisinin incelenmesidir. İletişimsel yaklaşıma göre yazılmış `Schritt für Schritt Deutsch A1.1`, `Deutschkasten A1.2` ve `Wie bitte? A2.1` isimli ders kitapları esas alınmıştır. İncelemeyi yaparken referans olarak ''Profile deutsch'' kullanılmıştır. ''Profile deutsch'' ''Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni''ne dayanarak yabancı dil olarak Almanca için geliştirilmiş bir başvuru metnidir. Araştırma, betimleyici bir çalışma olup veriler ders kitaplarının incelenmesi yöntemiyle toplanılmıştır. Yerel ders kitaplarından elde edilen söz edim-dilbilgisi verileri ile `Profile deutsch` verileri karşılaştırılıp, elde edilen bulgulara dayanarak yerel Almanca ders kitaplarındaki söz edim-dilbilgisi ilişkisine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda incelenen ders kitaplarından `Schritt für Schritt Deutsch` ve `Deutschkasten` isimli kitaplarda iletişimsel durumlar aracılığıyla ele alınan dilbilgisi konularının o duruma uygun olmadığı saptanmıştır. Ayrıca söz edimlerin ifade şeklinde ve ünite içindeki sıralamasında hatalar saptanmıştır. Profile deutsch kataloğundan elde edilen verilerde iletişimsel durumların en uygun dilbilgisi konu/konularıyla eşleştirildiği görülmüştür. `Wie bitte?` isimli ders kitabında ise söz edimlere ilişkin bilgi bulunmamaktadır. Söz konusu kitapta dil bilgisinin ön planda tutularak hazırlanmış olduğu tespit edilmiştir. Ders kitaplarında yer alan dilbilgisi konularının kimi zaman bir üst seviyenin konusu olduğu saptanmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda yerel ders kitaplarına yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Grammar is no longer the primary aim in foreign language teaching, but a means of communicative situations. This pragmatics-based approach is reflected in foreign language teaching and textbooks. Speech acts play an important role in determining grammatical structures. These grammatical structures are treated with regard to their functions in the communication process. Aim of this work is to investigate the relationship between speech acts and grammar in local German textbooks for secondary level. The textbooks `Schritt für Schritt Deutsch A1.1`, `Deutschkasten A1.2` and `Wie bitte? A2.1` are analyzed. The data is collected through the analysis of the textbooks and then compared with Profile German, which is developed as a reference framework for German as a foreign language. Based on the results, the relationship between speech acts and grammar in the local German textbooks is presented. In the textbooks `Schritt für Schritt Deutsch` and `Deutschkasten` it is found that the grammatical topics treated in certain communication situations are not suitable for this situation. Shortcomings regarding the expression of the speech acts and their order within the modules are noted. The data is obtained from the Profiles German catalog showed that the communication situations correspond to the most suitable grammatical topics. In the textbook `Wie bitte?` no information is found to speech acts. Grammar is in the foreground of this textbook. It is found that the grammatical topics are sometimes the topics of a higher level. Based upon the results, some suggestions have been stated to contribute the development of local textbooks.