Obez çocuk ve adölesanlarda kardiyovasküler hastalık risk faktörlerinden lipid profili, lipoprotein-a ve homosistein düzeylerinin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Sulemanji M: Obez çocuk ve adölesanlarda kardiyovasküler hastalık risk faktörlerinden lipid profili, lipoprotein-a ve homosistein düzeylerinin değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları. Uzmanlık Tezi. Ankara, 2005. Günümüzde obezitenin sıklığı tüm yaş gruplarında artış göstermektedir. Çocukluk döneminde başlayan ve daha ileri yaşlarda da devam eden obezite, morbidite ve mortaliteyi önemli ölçüde etkilemektedir. Son yıllarda kardiyovasküler hastalıkların çocukluk döneminde başladığına ilişkin kanıtlar bulunmaktadır. Bu nedenle çocukluk döneminde kardiyovasküler hastalıklar yönünden olası risk faktörlerinin belirlenmesi son derece önemlidir. Kardiyovasküler hastalıklar için olası risk faktörlerini erken dönemde saptamak amacı ile son zamanlarda serolojik belirleyiciler üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Çalışmamız obez çocuklarda serum lipid profili, lipoprotein-a (Lp-a) ve homosistein düzeylerinin kardiyovasküler hastalıklar için risk faktörü olup olmadığım aydınlatmak; kardiyovasküler hastalık yönünden risk faktörü olarak bilinen dislipidemi ve insülin direncinin Lp-a ve homosistein ile ilişkisini incelemek; kardiyovasküler hastalık aile öyküsünün bu risk faktörleri ile ilişkisini değerlendirmek amacı ile planlanmıştır. Çalışmamız Hacettepe Üniversitesi Pediatrik Endokrinoloji ünitesine başvuran 6-18 yaşlan arasındaki 242 obez ve obezite riski taşıyan çocuk ve adölesanda yapıldı. Aynı yaştaki normal boy ve vücut ağırlığında 123 çocuk ve adölesan kontrol grubu olarak değerlendirildi. Vakalar Vücut Kitle îndeksi'nin (VKİ) persantiline göre 2 gruba ayrıldı: VKÎ 85-95 persantil arasında olanlar obezite riski taşıyan grup (n=63), 95. persantilin üzerinde bulunanlar obez grup (n=179) olarak adlandırıldı. Obez grupta olanlar obezitenin derecesine göre VKİ-Z skoru kullanılarak 2 gruba ayrıldı. VKİ-Z skoru 2.00-2.49 olanlar orta derecede obez (n=70) ve Z-skoru > 2.50 olanlar ağır derecede obez olarak belirlendi. Çalışma ve kontrol grubundaki tüm vakalardan aile hastalık öyküleri öğrenildi. On iki saat açlığı takiben açlık serum glukozu, lipid profili (total kolesterol, trigliserid, HDL kolesterol, LDL kolesterol, VLDL kolesterol), insülin, Lp-a ve homosistein için kan örneği alındı. İnsülin direncini değerlendirmek için bazal açlık insülin ile birlikte ` Homeostatic Model Assessment` (HOMA-IR) kullanıldı. Elde edilen değerler gruplar arasında karşılaştırıldı. Çalışmamızda obez vakaların trigliserid, total kolesterol, LDL ve VLDL kolesterol, log Lp-a, bazal insülin düzeyleri ile HOMA-IR değerleri kontrollerden yüksek; HDL ıııkolesterol düzeyleri ise kontrollerden düşük bulundu. Serum homosistein düzeyi obez ve kontrollerde farklı bulunmadı. Çalışmamızdaki obezite riski taşıyan grubun açlık insulin, HOMA-IR, total kolesterol, trigliserid, LDL kolesterol, HDL kolesterol, VLDL kolesterol düzeyleri ile, LDL/HDL oram ve total kolesterol/HDL oranının obez gruba benzer ancak kontrol grubundan anlamlı derecede farklılık gösterdiği saptandı. Obezite derecesi ile açlık insülin, HOMA-IR, trigliserid düzeyleri arasında pozitif, HDL kolesterol düzeyi ile negatif bir ilişki bulundu. Obezite derecesi ile açlık serum glukozu, total kolesterol, LDL ve VLDL kolesterol, log Lp-a ve homosistein arasında ilişki bulunmadı.. Ailede kardiyovasküler hastalık (KVH) öyküsü varlığı açısından laboratuar bulgularının tekrar değerlendirilmesinde; ailede KVH öyküsü olan obez vakaların log Lp-a ve homosistein düzeyi ailede KVH öyküsü olmayan kontrollerden yüksek bulundu. Ayrıca log Lp-a, ailede KVH öyküsü bulunan obezlerde aile öyküsü bulunmayan obezlerden yüksek bulundu. Sonuç olarak çalışmamız çocuk ve adölesan obezlerde dislipidemi ve hiperinsülinizm geliştiğini; obezite riski taşıyan vakaların metabolik yönden obezler kadar yakın izlenmesi gerektiğini; obez çocuklarda KVH öyküsünün sorgulanmasını ve ailede KVH öyküsü varlığı söz konusu ise lipid profili ve insülin direncini gösteren parametrelerle birlikte Lp-a ve homosistein düzeylerinin değerlendirilmesi gerekliliğini ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: obezite, obezite risk taşıyan, çocuk, adölesan, lipid profili, lipoprotein-a, homosistein, kardiyovasküler hastalık, ateroskleroz. iv

ABSTRACT Sulemanji M: Evaluation of lipid profile, Iipoprotein-a and homocysteine as cardiovascular risk factors in obese children and adolescents, Hacettepe University Faculty of Medicine, Department of Pediatrics. Ankara. 2005. The increased incidence of obesity in all ages is a tasking health problem. Childhood obesity has been associated with increasing morbidity and mortality from cardiovascular disorders (CVD). Early detection of CVD, which is known to prevail from childhood is of great significance in the primary prevention of these disorders. Several studies involving the search for early diagnostic serological markers for CVD have been earned out. We analysed the relationship between lipid profile, lipoprotein-a (Lp-a) and homocysteine in an obese cohort and correlated the data with severity of obesity and the presence of family history (FH) for CVD. Children and adolescents between the age of 6-18 years, admitting to the department of Endocrinolgy, Hacettepe University were enrolled into the study. Non obese (n=123) and obese (n=242) cohorts were grouped using the BMI into control (BMI: <85th percentile [n=123]), overweight (BMI: SS^01 percentile [n=63]) and obese (BMI: >95th percentile [n=179]) groups. The obese group was further sub-grouped using the BMI-Z score index into moderately obese (BMI-Z score: 2.00-2.49 [n=70]) and severely obese (BMI-Z score: > 2.50 [n=109]) groups. Family history (FH) for cardiovascular disorders (CVD) was attained using a questioneer and after an overnight fast of 12 hours, blood was drawn for fasting glucose, basal insulin, lipid profile, Lp-a and homocysteine. Insulin resistance was calculated using the `Homeostatic Model Assessment` (HOMA-IR) and the parameters were analysed accordingly. The obese group recorded higher levels of triglycerides, total cholesterol, LDL cholesterol, VLDL cholesterol, log Lp-a, basal insulm, HOMA-IR and a lower level of HDL cholesterol from their control cohorts. There was no substantial difference in the homocysteine levels between the groups. The overweight group and obese group portrayed a similar metabolic state, with regard to levels of basal insulin, HOMA-IR, total cholesterol, triglycerides, LDL cholesterol, HDL cholesterol, VLDL cholesterol, LDL/HDL ratio and total cholesterol/HDL ratio. Both groups showed significantly higher levels of these parameters when compared to control cohorts. When the parameters were correlated with severity of obesity basal insulin, HOMA-IR, triglyceride levels showed a positive correlation with increasing obesity statewhile HDL cholesterol showed a negative correlation. We found no correlation between the obesity state and values of serum glucose, total cholesterol, LDL cholesterol, VLDL cholesterol, Lp-a and homocysteine. When family history (FH) for CVD amongst the groups was taken into consideration, obese cohorts with a positive FH for CVD had higher levels of log Lp-a and homocysteine from control cohorts with a negative FH of CVD. Log Lp-a levels in the obese group were also found to be significantly higher in those with a positive FH for CVD than those obese without a FH for CVD. We conclude that development of dyslipidemia and hyperinsulinism in obese children and adolescents is a feature to be considered; overweight cohorts and obese cohorts resemble each other significantly in relation to their metabolic properties and should accordingly be monitored for obesity complications; there is need to obtain a detailed FH form obese patients especially with regard to CVD; if at all there is presence of a positive FH for CVD in obese subjects, then together with lipid profile and evaluation of insulin resistance, there is need for these subjects to be evaluated for levels of Lp-a and homocysteine, to identify a prevailing risk for cardiovascular disorders. Keywords: Obesity, children, adolescents, lipid profile, lipoprotein-a, homocysteine, cardiovascular disorders, atherosclerosis. VI