Samsun bölgesi ilköğretim çağı çocuklarında üriner sistem taş hastalığı prevalansı ve beslenme alışkanlığı ilişkisinin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Ülkemizde endemik olan pediatrik üriner sistem taş hastalığı (ÜSTH), günlük üroloji pratiğinin önemli kısmını oluşturmaktadır. Özellikle çocuklarda erken tanı ve tedavi çok önemli bir yer tutmaktadır. Üriner sistem taş hastalığının çocukluk çağında prevalansı %1 olup taş hastalığı saptanan popülasyonun yaklaşık olarak %2-3'ünü oluşturmaktadır. Pediatrik yaş grubunda ÜSTH prevalansı ile ilgili Orta Karadeniz bölgesinde yakın zamanda yapılmış bir çalışma yoktur. Elbette ki ülkemizde beslenme alışkanlıkları ile ilgili çok fazla değişikliğin olduğu da göze çarpmaktadır. Çocuklarda ÜSTH gelişiminde metabolik ve genetik hastalıklar, coğrafi ve sosyo-ekonomik şartlar ve çevresel etkenler önemli yer tutmaktadır. Çalışmamıza konu olan Samsun ilinde 3 farklı ilköğretim okulunda şikayeti olmayan öğrencilerde ultrasonografi ile ÜSTH prevalansını tespit etmek hedeflendi. Yanı sıra beslenme alışkanlıklarının ÜSTH görülme sıklığına etkisi olup olmadığını saptamak amaçlandı. Kasım 2012-Ocak 2013 tarihleri arasında Samsun ili Atakum ve Canik ilçelerindeki anaokulu olan 3 ilköğretim okulunda yapılacak çalışma hakkında ayrıntılı bilgi içeren aydınlatılmış onam formları çocuklara dağıtıldı. Ebeveynleri tarafından aydınlatılmış onam formları imzalanan ve diyet alışkanlığı anketi doldurulan çocuklar çalışmaya dahil edildi. Çalışmaya alınan 4-14 yaş aralığında, 1053 tane asemptomatik öğrencide diyet alışkanlığı anketi ile diyetsel beslenme alışkanlıkları ve ultrasonografi ile ÜSTH prevalansı incelendi. Çocuklar yapılan tarama sonucunda taşı olanlar ve olmayanlar olmak üzere iki gruba ayrıldı. 1053 öğrenciden 10 öğrencide taş saptandı ve ÜSTH prevalansı %0,94 olarak hesaplandı. Çalışmamızda taşı olan gruptaki erkek/kız oranı 1 idi. Yaş aralığı 4-14 yıl olan çocukların yaş ortalaması 8.9±2.4 yıl idi ve 506'sı (%48,1) erkek ve 547'si (%51,9) kız idi. Taşı olan grubun yaş ortalaması 9.4±3.0, taşı olmayan grubun yaş ortalaması 8.9±2.4 yıl idi (p=0.544). Ailesinde ÜSTH öyküsü olanların olmayanlara oranla ÜSTH açısından 3.8 kat daha fazla risk altında olduğu saptandı. Son 1 yıllık tüketim esas alınarak sorulan 84 soruluk diyet alışkanlığı anketindeki her bir gıda maddesinin tüketim sıklığı dikkate alınarak yapılan tek değişkenli analiz sonucunda sırasıyla limonata, kola ve portakal suyu risk faktörleri olarak belirlendi. Öte yandan su tüketimi, lahana turşusu, mısır, elma, pirinç, makarna ve kuruyemiş koruyucu faktörler olarak belirlendi. Çok değişkenli analiz sonucunda limonata tüketilmesinin ÜSTH görülme sıklığını artıran bir risk faktörü olduğu lahana turşusu tüketiminin ÜSTH görülme sıklığını azaltan koruyucu faktör olduğu saptandı. 17 çocukta (% 0.16) üriner anomali saptandı. 1 çocukta krosektopik böbrek (% 0.1), 4 çocukta çift toplayıcı sistem (% 0.4), 1 çocukta polikistik böbrek (%0,1), 1 çocukta ektopik böbrek (%0,1), 1 çocukta ekstrarenal pelvis (%0,1), 2 çocukta grade 2 hidronefroz (%0,2), 3 çocukta basit böbrek kisti (%0,3) ve 1 çocukta sol bilobule böbrek (%0,1) oranında tespit edildi. Kalsiyum içeren gıda tüketiminin, hayvansal protein alımının, çikolata tüketiminin, balık tüketiminin ÜSTH gelişiminde etkisi olmadığı tespit edildi. Anahtar Sözcükler: Çocuk, Diyet, Prevalans, Üriner anomali , Üriner sistem taş hastalığı

SUMMARY AND KEYWORDSPediatric urinary stone disease (USD) is endemic at our country and it is a major part of daily urologic practice. Especially for children, early diagnosis and treatment is very important. Prevalence of the disease is 1% in children and this fulfills 2-3% of the patients with USD. There is no recent study on prevalence of pediatric USD at Middle Black Sea region and it's a well known fact that there have been a lot of changes on nutritional habits in Turkey in recent years. Besides metabolic and genetic diseases, geographical and environmental factors with socio-economical status have a major role in development of urolithiasis in children. We aimed to investigate the prevalence of pediatric urolithiasis in the Middle Black Sea region by evaluating asymptomatic randomly selected children with ultrasonography (USG) in three different primary schools. Another aim of this study is to determine the effect of nutritional habits on incidence of USD.Between November 2012 and January 2013, after obtaining informed consents from the families of 1053 children (506 (48.1%) boys and 547 (51.9%) girls) with a mean age of 8.9±2.4 (4-14) years old, from 3 different primary schools that also have kinder gardens at the same time were included in this study. The parents also supplied a detailed list of nutritional habits of the children. Then the children were examined with abdominal ultrasonography for the presence of USD. The students were divided into two groups according to presence or absence of calculi. Ten out of 1053 children were detected with urinary calculi which points out to a 0.94% prevalence of USD in the Middle Black Sea region among children. In the USD group girl/boy ratio was 1. Mean age was 9.4±3.0 years and 8.9±2.4 years in USD patients and the normal group respectively (p=0.544). Also children who have a familial history of USD are 3.8 times more likely to develop urolithiasis. In order to expose nutritional habits in the past year a questionnaire consisting of 84 questions were answered by the parents of the children. A statistical analysis was performed based on each type of food consumed from most to least. In univariate analysis lemonade, coke and orange juice were found to be a risk factor for USD. On the other hand consumption of water, cabbage pickle, corn, apple, rice, pasta and dried nuts were found to be protective from USD. However in the multivariate analysis consumption of lemonade was the only risk factor for development of USD in children, consumption of pickled cabbage was the only protective factor. Urinary abnormalities were detected in 17 children (0.16%) and the distribution of abnormalities were as follows; duplicated collecting system in 4 (0.4%), simple renal cysts in 3 (0.3%), grade 2 hydronephrosis in 2 (0.2%), cross-ectopic kidney in 1 (0.1%), polycystic kidney in 1 (0.1%), ectopic kidney in 1 (0.1%), extrarenal pelvis in 1 (0,1%), and left bilobulated kidney in 1 (0.1%).In this study, it was also detected that consumption of calcium rich foods, animal derived proteins, chocolate and fish have no effect on development of urolithiasis. Keywords: Child, diet, prevalence, stone disease in urinary system, urinary system anomaly