Türkiye`nin Orta Asya politikaları (1990-2000): TBMM tutanaklarına göre

Abstract

Sovyetler Birliği'nin dağılması, uluslararası arenada olduğu kadar Türk siyasetinde de önemli izler bırakmıştır. Sovyetler Birliği'ne sınır komşusu olan ve komşuluk ilişkileri genellikle güvenlik kaygıları üzerine kurulan Türkiye, Türk topluluklarının sorunlarını SSCB'nin iç meselesi olarak yorumlamanın ötesine geçmemiştir. 1990 yılına gelindiğinde dış politika alanında, özellikle Avrupa Birliği sürecinde istediği sonuçlara ulaşamayan ve çekingen bir tutum sürdüren Türkiye'de, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarını elde etmesiyle birlikte yeni umutlar oluşmaya başlamıştır. 1990'ların ilk yıllarında Türkiye'nin Orta Asya politikaları Türk ve dünya gündeminde etkili olmuş, fakat bu durum 90'ların ikinci yarısında değişmiş ve Türk dış politikasında bir durgunluk hakim olmuştur.Türkiye'nin bu on yıllık süreçte izlediği yol, birçok araştırmaya konu olmuştur. Türkiye'nin bu bölgeye yaklaşımında ideolojik davrandığı yönünde değerlendirmeler yapılmış, uygulanan politikalar eleştirilmiştir. Kimi zaman da politikaların doğru olmasına rağmen kamu diplomasisi alanında yetersiz kalındığı görüşüne varılmıştır. Bazı araştırmacı ve siyasetçiler ise seçilen politikaların doğru olduğu, fakat Türk ekonomisinin yetersiz olduğu sonucuna varmıştır.Bu dönemde Orta Asya politikalarının en çok tartışmaya açıldığı yer şüphesiz Türkiye Büyük Millet Meclisi'dir. Dönem hakkında bilgi edinilebilecek birincil kaynak olması sebebiyle de Meclis tutanakları büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, 1990 – 2000 yılı arasında kayıt altına alınan Meclis tutanakları içerik analizi yöntemiyle incelenmiş, bilgisayar programı 'Concordance' ile konuşma içerikleri değerlendirilmiştir.Bu çalışmanın amacı, çok tartışılan dönemin birinci kaynağından incelenmesidir. Söylem farklılığı, parti politikalarının söylemlere etkisi, medyanın siyasetçiler üzerindeki etkisi de dikkate alınarak dönem analiz edilmeye çalışılmıştır.Kullanılan içerik analizi yönteminde, Condordance programında analiz edilen verilere göre söylemlerin yıllara göre değişimi tespit edilmiş, söylem-politika ilişkisi değerlendirilmeye çalışılmıştır.Yalnızca söylemler incelenerek dönem hakkında yeterli bilgilere ulaşmak mümkün değildir. Bu nedenle, söz konusu on yıllık süreçte yaşanan gelişmeler dahil edilerek, dönem hakkında genel bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Orta Asya, Türk Cumhuriyetleri, İçerik Analizi, Simple Concordance, Türk Dış Politikası.

The collapse of the Soviet Union, affected Turkish foreign policy as much as international arena. Turkey used to concern about security, due to being border with former Soviet Union. Just because Turkey had non-interference policy in domestic affairs of Soviet. So she ignored Turkic people's rights. Within the 1990s, when the Turkish Republics in Central Asia gained their independence, Turkey decided to pursue a more active policy on Central Asia. Turkey's Central Asia policy in the early 1990s became effective in the Turkish agenda, however this situation changed in the second half and recession seen in Turkish foreign policy again.Turkey's Central Asia policy, followed by the ten-year period, has been the subject of several investigations. Generally Turkey is criticized that Turkey made policies by ideologically. On the other hand, some investigators think despite the fact that the policies were correct, they were inadequate in the field of public diplomacy. Comparing to others, Turkey's economy was found insufficient.During this period, most Central Asian policy discussions seen is the Turkish Grand National Assembly. Parliamentary reports are very important, because they are primary sources. In this study, the reports of the Assembly, recorded between 1990 and 2000, were analyzed by content analysis method. With reports, speech contents were evaluated.The purpose of this study is to examine the most debated period with the primary sources with content analysis method. Influence of party polities to the speech and effects of media are also noted.According to the analyzed data with Concordance computer program, the speech changing is examined. It is not possible to get enough information about that period by only examining reports. So, economic situations and political developments are also considered.Key Words: Central Asia, Turkic Republics, Simple Concordance, Turkish Foreign Policy