Evliliğin kuruluşunda ilişkin özelliklerin doğurganlık ile ilişkisi

Abstract

1993 yılında Türkiye'de evliliğin kuruluşuna ilişkin özelliklerin değişiminin saptanması ve bu özelliklerin kadının sonraki doğurganlık davranışı ile ilişkisinin belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalışmanın verileri Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü 'nün ülke düzeyinde yaptığı 1993 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması'ndan (TNSA) elde edilmiştir. TNSA'nın örneklemi seçilirken ağırlıklı, çok aşamalı, tabakalı küme örneklemesi tekniği kullanılmıştır. Araştırma 8619 hanehalkını ve doğurgan çağdaki (50 yaşın altında) başından evlilik geçmiş 6519 kadını kapsamaktadır. Fakat burada halen ilk evliliğini sürdüren 6-124 kadın ile çalışılmıştır. Halen ilk evliliğini sürdüren kadınların evliliklerinin kuruluşu ile ilgili özelliklerden olan ilk evlilik yaşı, evliliğin kararlaşunlması,. nikah şekli, başlık parası ve akraba evliliği ile kadınların sonraki doğurganlık davranışı arasındaki ilişkilerin araştınldığı bu çalışmada önce ilk evliliğini sürdüren kadınların, evlilik özelliklerine ve bazı temel özelliklere göre dağılımları verilmiştir. İkinci bölümde halen ilk evliliğini sürdüren kadınların evlilik özellikleri, evlilik süreleri kontrol edilerek 12 yaşma kadar yaşanılan yerleşim yeri, halen yaşanılan yerleşim yeri, yaşanılan bölge, kadının eğitimi, erkeğin eğitimi, kadının anadili ve bazı tutumlarına göre analiz edilmiştir. Yapılan ki kare testi sonucunda sözkonusu değişkenler arasındaki ilişkilerin anlamlılığı saptanmıştır. Buna göre zaman içinde evliliğin kuruluşuna ilişkin özelliklerin değişmekte olduğu ve bu özelliklerin yerleşim yeri, bölge, eğitim düzeyi, anadil ve bazı tutumlara göre farklılaştığı görülmüştür. Üçüncü bölümde ise yine halen ilk evliliğini sürdüren kadınların araştırmadan önceki beşer yıllık süreler için, evlilik tarihlerinden araştırma tarihine kadar geçen süreye göre doğumları saptanmış ve değişik sosyal Özellikleri olan evlilik kuşaklarının ulaştıkları doğurganlık hızlan hesaplanmıştır. Sözkonusu hızlar önce halen ilk evliliğini sürdüren kadınlar 150için, daha sonra da kadınların evlilik özellikleri dikkate alınarak hesaplanmıştır. sonuçlar evliliğin kuruluşuna ilişkin özellikler ile doğurganlık davranışı arasında bir ilişkinin bulunduğuna yönelik hipotezi desteklemektedir. Halen ilk evliliğini sürdüren kadınların kuşak doğurganlık hızlarının zaman içinde azalmakta olduğu tesbit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre erken evlenen kadınların daha geç evlenenlere göre, evliliğini ailesi kararlaştıranların evliliğini eşiyle birlikte kararlaştıranlara göre tamamlanmış doğurganlık hızlarının arttığı; aynı şekilde sadece dini nikahla evlenen ve önce dini nikahı kıyılanların sadece resmi nikahla evlenenlerle resmi nikahı önce kıyılanlara göre, başlıkla evlenenlerin başlık alınmadan evlenenlere ve de akraba evliliği yapanların yapmayanlara göre daha fazla çocuk sahibi oldukları saptanmıştır. Burada kadının doğurganlık düzeyinin evliliğinin kuruluşuna ilişkin özelliklere göre değişeceğine ilişkin hipotez doğrulanmıştır. Yani ülkemizde kadının evliliğinin kuruluşuna ilişkin özellikleri sonraki doğurganlık davranışı ile ilişkilidir. Ayrıca son yıllardaki evliliklerde doğurganlık hızının azaldığı görülmektedir. 151

This study was done to determine the changes in the individual and social characteristics underlying the formation of marriage unions in Turkey, and how these characteristics influence the fertility behaviour of women. The study used data from the Turkish Demographic and Health Survey 1993 (TDHS) conducted by Hacettepe University Institute of Population Studies. The sample of the TDHS was selected using a weighted, multistage, stratified cluster sampling approach. The study covers 8619 households and 6519 eligible women (i.e., ever- married women younger than 50 years of age). This study covered 6124 women who have currently been continuing their first marriage union. In this study, the relationship between the fertility behaviour of women and depicted referential characteristics such as age at first marriage, arrangement of the marriage, type of marriage, bridesmoney, consanguinal marriage was analysed. In the first section, some basic background characteristics and marriage characteristics of the women were presented. In the second section, marriage (marital) characteristics of the sample women were analyzed in relation to place of residence up to age 12, current place of residence, type of place of residence, educational status of the women, educational status of the spouses, mother tongue of women, attitudes towards marriage. The control variable was the duration of marriage. All results of chi-square analyses were found significant. The findings indicated that characteristics related to marriage formation were changing in time, and place and type of residence, education level, mother tongue played an important role in this process. Jn-the^third-seetiefl, births of the sample women were determined, by 5 years marriage cohorts, for a duration from the beginning of the marriage union till the time of the survey, and fertility rates of different marriage cohorts by various background characteristics were calculated. Fertility rates were estimated first in general, and then, taking into consideration marriage characteristics of women. The results obtained were in support of the hypothesis that 152the characteristics related to marriage formation influenced the subsequent fertility behaviour of women. The study reflected that cohort fertility rates of the sample women were decreasing in time. According to the findings, fertility rates of women married earlier were high compared to that of women married in their late years. The same trend was observed for women whose marriages were arranged by their families compared to their counterparts who arranged marriage by themselves, and for those who were married with a religious ceremony only, or who had the religious ceremony first compared to those married by a civil ceremony. Again, it was found that women had married with bridesmoney, or who had consanguinal marriages had more children. The results indicate that characteristics related to marriage formation significantly affect women's fertility behaviour, and that fertility rates of women married in recent years are gradually decreasing. 153