Socio-demographic analysis of early age mortality in the Southeast Anatolia region

Abstract

Türkiye, erken yaş ölümlülük düzeyi açısından son otuz yıl içinde önemli birgelişme gösterse de, erken yaş ölümlülük hızlarının hala ülkenin kalkınmaseviyesinin üzerinde olduğu görülmektedir. Bu yüksek seviyenin önemlifaktörlerinden biri olarak bölgesel etkilerden söz edilebilir. Türkiye'nin bu konudaöne çıkan iki önemli bölgesi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu, tüm ülkeyi sosyo-ekonomik göstergeler açısından olumsuz etkilediği gibi erken yaş ölümlülüğübakımından da etkilemektedir.Bundan dolayı, bu tez, Türkiye'de ve Doğu bölgesinde erken yaş ölümlülüğüseviyesinin ve yapısının, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ne özel olarak vurgu yaparakincelenmesine odaklanmıştır. Yakın zamanda gerçekleştirilen Türkiye Nüfus veSağlık Araştırması'nın (TNSA-2003) Güneydoğu Anadolu Bölgesi için elverişli verisağlaması, bu çalışmanın temel konusu olarak bu bölgenin belirlenmesinde katkısıolmuştur.Bu araştırmanın verileri, Türkiye'deki ve bahsedilen bölgelerdeki erken yaşölümlülüğünün demografik ve sosyo-ekonomik özelliklerini tanımlamak içinkullanılmıştır. Ayrıca, erken yaş ölümlüğü üzerinde muhtemel etkileri olduğudüşünülen bazı değişkenlerin, kuramsal bir çerçeve içerisinde ve istatistikselanalizlerle açıklayıcılığı sınanmıştır. Veri analizi yaparken iki farklı yol izlenmiştir.İlk olarak tanımlayıcı istatistikler yardımıyla seçilmiş değişkenlerin koşullarıyansıtılmıştır. Daha sonra, Çocuk Ölümlülük İndeksi ve bağımsız değişkenlerleçoklu regresyon tahminleri kullanılmıştır.Sonuçlara göre, tanımlayıcı istatistiklerde ara değişkenler Çocuk Ölümlülükİndeksi üzerinde bir farklılaşmaya neden olsa da, ileri analizler anlamlı sonuçlaryansıtmamaktadır. Ara değişkenler, sadece sosyo-ekonomik ve kültürel değişkenlerlebirlikte anlamlı hale gelebilmektedir. Diğer önemli bir nokta ise, aynı değişkenlerinGüneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ve Türkiye'de farklılıklar göstermesidir.

Turkey has experienced important improvements in terms of early agemortality for about 30 years, however early age mortality rates are still observed overthe country?s development level. One of the important factors of high level of earlyage mortality might be seen as regional effects. The Southeast and East Anatolia, twoforehead regions of Turkey, influence the whole country negatively in terms ofsocio-economic indicators, particularly about early age mortality level.Within this respect, this thesis focuses on the level and pattern of early agemortality in Turkey and East region with a special emphasis on the SoutheastAnatolia Region (SEAR). Actually, a recent survey `Turkey Demographic andHealth Survey 2003? (TDHS-2003) enabled the realization of this study sinceSoutheast Anatolia was determined as a separate region.Data from this survey is used to describe some demographic and socio-economic aspects of early age mortality in the mentioned regions and Turkey. Byfollowing a theoretical framework, additional statistical analyses were done in orderto describe the possible effects of some proximate and socio-economic determinantson early age mortality. Two different ways were followed for analyzing the data.First, descriptive analysis aimed to give the conditions of selected variables. Second,multiple regression analysis were applied with Child Mortality Index (CMI) andindependent variables.The empirical tests indicated that, although proximate variables causevariation in CMI according to descriptive statistics, multivariate analysis results donot provide significant results. However, it is seen that proximate determinantsbecome meaningful only in the existence of socio-economic and cultural variables.Another important point is the changing effects of similar variables in the SoutheastAnatolia and Turkey.