Tip 1 diabetes mellitus tanısı ile izlenmekte olan çocuk ve ergenlerin dikkat, öğrenme ve bellek işlevlerinin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZETAmaç: Tip 1 Diabetes Mellitus, fiziksel ve ruhsal gelişim bakımından önemli sonuçları olan, çocukluk çağı ve ergenlik döneminin en sık görülen endokrin hastalığıdır. Nörobilişsel işlevsellik çalışmaları, Tip 1 DM hastalarının çok küçük yaşlardan itibaren dikkat, bilgi işleme ve öğrenme sorunları için artmış risk altında olduğunu göstermektedir. Bu riskin özellikle erken hastalık başlangıcı, şiddetli hipoglisemi öyküsü, kronik hiperglisemi ve kötü glisemik kontrol ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Tip 1 DM kaynaklı bilişsel işlev bozukluğu ve altında yatan patofizyoloji, henüz yeterince araştırılmamış konulardır. Çalışmamızda, Tip 1 DM'li çocuk ve ergenlerin, nörobilişsel işlevindeki değişimleri ve kötü glisemik kontrol, hastalık başlangıç yaşı, hastalık süresi, şiddetli hipoglisemi öyküsü, DKA varlığı, ruhsal bozukluk birlikteliği, hipoglisemi ve hiperglisemi sıklığı, glisemik değişkenlik düzeyi gibi etmenlerin bu nörobilişsel değişimlere katkısının ortaya koyulması amaçlanmıştır.Metod: Çalışmaya 6-18 yaş arası, Tip 1 DM tanısı bulunan 71 ve Tip 1 DM tanısı olmayan 50 çocuk ve ergen dahil edilmiştir. Katılımcıların sosyodemografik ve klinik verileri elde edilmiştir. Tip 1 DM tanısı bulunan katılımcıların son 3 aylık kan glikoz düzeyi ölçüm kayıtları kullanılarak hipoglisemi ve hiperglisemi sıklıkları ile glisemik değişkenlikleri hesaplanmıştır. Ayrıca tedavi süreçleri boyunca yapılan HbA1c ölçüm kayıtları kullanılarak ortalama HbA1c değerleri hesaplanmıştır. Katılımcılara Porteus Labirent Testi, WKET, Stroop Testi TBAG Formu, GİSD-B Testi ve Go-No Go Testi uygulanmıştır. Katılımcılar tarafından ÇDŞG-ŞY, ÇDDÖ, ASDÖ-R ölçekleri, ebeveynleri tarafından ise ÇGDDÖ ve YDB-TDÖ doldurulmuştur. Uzun dönem glisemik kontrol durumu (HbA1c ortalaması), erken hastalık başlangıcı, uzun hastalık süresi, şiddetli hipoglisemi, DKA ve komorbid DEHB varlığının nörobilişsel işlevlere etkisinin olup olmadığı araştırılmıştır. Ardından, hipoglisemi sıklığı, hiperglisemi sıklığı, glisemik değişkenlik, son HbA1c değeri, HbA1c ortalaması, hastalık başlangıç yaşı, hastalık süresi ve takvim yaşı ile nöropsikolojik test puanları arasındaki ilişkiler değerlendirilmiştir. Bulgular: Nöropsikolojik işlevleri değerlendiren WKET, Stroop Testi TBAG Formu ve GİSD-B Testlerinde Tip 1 DM'li grubunun kontrol grubuna göre düşük performans gösterdiği, Go-No Go Testinde ise gruplar arasında anlamlı düzeyde farklılık olmadığı bulunmuştur. Tip 1 DM'nin bu bozucu etkisinin zeka düzeyi ve cinsiyetten bağımsız olduğu görülmüştür. Kötü glisemik kontrole sahip Tip 1 DM tanılı çocuk ve ergenler iyi glisemik kontrole sahip olanlara göre bu testlerde daha kötü performans sergilemiştir ancak iki grup arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. İyi glisemik kontrole sahip olan olgular da kontrol grubuna göre anlamlı olarak daha kötü WKET performansı sergilemiştir. Tip 1 DM'ye ait faktörlerden şiddetli hipoglisemi varlığının Go-No Go testi hariç tüm testler için bozucu etkisi olduğu görülmüştür. Erken hastalık başlangıcı (≤ 6 yaş) GİSD-B Testinde, DKA varlığı ise Stroop Testi'nde bozucu etki etki göstermiştir. Uzun (>5 yıl) hastalık süresi nöropsikolojik işlevlerde anlamlı bir bozulmaya neden olmamıştır. Tip 1 DM'li olgularda DEHB eştanı varlığının Go-No Go Testi dışındaki tüm nöropsikolojik test performanslarında bozucu etkisi olduğu görülmüştür. DEHB tanılı olgular dışlandığında ise Tip 1 DM'nin söz konusu bozucu etkisi, GİSD-B testi hariç WKET ve Stroop testlerinde devam etmiştir. Takvim yaşı ve hastalık başlangıç yaşı tüm nörobilişsel işlevlerle ilişkiliyken, hastalık süresi ile herhangi bir ilişki bulunmamıştır. Hipoglisemi sıklığı ve ortalama HbA1c düzeyi ile Stroop Test performansı, glisemik değişkenlik ile Go-No Go Test performansı ilişkili bulunmuştur. Son HbA1c düzeyi ise hiçbir nöropsikolojik test performansı ile ilişkili bulunmamıştır. Sonuç: Bu çalışmanın sonuçları çocuk ve ergenlerde Tip 1 DM'nin çeşitli nörobilişsel işlevlerde bozulmalara neden olduğunu, glisemik kontrol, şiddetli hipoglisemi varlığı, hastalık başlangıç yaşı, DKA varlığı, DEHB eş tanı varlığı, hipoglisemi sıklığı ve glisemik değişkenliğin söz konusu şlev bozukluklarında rol oynayabileceğini ortaya koymuştur. Tip 1 DM tanılı çocuk ve ergenlerin nörobilişsel işlevlerini etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır ve Tip 1 DM'nin ruhsal ve bilişsel sorunlarla ilişkisinin anlaşılması, etkin tedavi stratejileri belirlenmesi ve uygun danışmanlık sağlanması önemli görülmektedir.

ABSTRACTObjective: Type 1 Diabetes Mellitus is the most common endocrine disorder of childhood and adolescence, with significant consequences for physical and mental development. Neurocognitive functioning studies show that Type 1 DM patients are at increased risk for attention, information processing and learning problems from very early ages. This risk is thought to be related to early onset of disease, severe hypoglycemia, chronic hyperglycaemia and poor glycemic control. Type 1 DM-induced cognitive dysfunction and underlying pathophysiology are yet to be investigated sufficiently. The aim of this study was to reveal the changes in neurocognitive function of Type 1 DM children and adolescents and to investigate the contribution of factors such as poor glycemic control, age at onset of disease, duration of disease, history of severe hypoglycaemia, presence of DKA, association of psychiatric disorders, hypoglycemia and hyperglycaemia, and level of glycemic variability in these neurocognitive changes.Method: From 6 to 18 years of age, 71 children with Type 1 DM and 50 children without Type 1 DM were included in the study. Sociodemographic and clinical data of participants were obtained. Hypoglycaemia and hyperglycemia frequencies and glycemic variability were calculated using the last 3-month blood glucose level measurement records of participants with Type 1 DM. In addition, the mean HbA1c values were calculated using the HbA1c measurement records made during the treatment process. Porteus Maze Test, WCST, Stroop Test TBAG Form, VADS-B Test and Go-No Go Test were applied to the participants. KSAD-S-PL, CDI, PSSS-R scales were completed by the participants and CBCL and DSM-IV Based Disruptive Behavior Disorders Screening Scale were completed by their parents. The effects of long-term glycemic control status (mean HbA1c), early onset of disease, long disease duration, severe hypoglycemia, DKA and ADHD comorbidity on neurocognitive functions were investigated. Finally the relationship between neuropsychological test scores and the frequency of hypoglycemia and hyperglycemia, the glycemic variability, the last HbA1c value, the HbA1c mean, age at onset of disease, duration of disease and chronological age were evaluated.Results: In WCST, Stroop Test TBAG Form and VADS-B Tests, the group with Type 1 DM showed lower performance than the control group, although in Go-No Go Test there was no significant difference between the groups. This disruptive effect of Type 1 DM was independent of the level of intelligence and gender. Type 1 DM children and adolescents with poor glycemic control had poorer performance in these tests than those with good glycemic control, but the difference between the two groups was not statistically significant. Patients with good glycemic control showed significantly worse WCST performance than control group. The presence of severe hypoglycaemia was found to be a disruptive effect for all tests except the Go-No Go test. Early onset of disease (≤6 years) had a disruptive effect on VADS-B test and presence of DKA had a disruptive effect on Stroop Test. Long disease duration (>5 years) did not cause any significant deterioration in neuropsychological functions. In cases of Type 1 DM, presense of ADHD comorbidity had a disruptive effect on all neuropsychological test performances except on Go-No Go Test. When ADHD cases were excluded, the disruptive effect of Type 1 DM continued on WCST and Stroop test performance except on VADS-B test. Chronological age and age at onset of disease were related to all neurocognitive functions but there was no relation with the duration of disease and neurocognitive functions. In addition, the frequency of hypoglycaemia and the mean HbA1c level were associated with Stroop Test performance and glycemic variability was associated with Go-No Go Test performance. The last HbA1c level was not associated with any neuropsychological test performance.Conclusion: The results of this study suggest that Type 1 DM causes impairments in various neurocognitive functions in children and adolescents, glycemic control, presence of severe hypoglycaemia, age at onset of disease, presence of DKA, ADHD comorbidity, frequency of hypoglycemia and glycemic variability may play a role in such functional impairments. There are many factors that affect the neurocognitive functions of children and adolescents with Type 1 DM and it is important to understand the relationship of Type 1 DM with mental and cognitive problems, to identify effective treatment strategies and to provide appropriate counseling.