Kazak Türkçesinin cümle bilgisi bakımından Türkiye Türkçesi ile Karşılaştırılması (Muhtar Avezov`un `Abay Yolu` romanı çerçevesinde)

Abstract

IV ÖZET 1991 yılında Sovyetler Bifliği'nin dağılması ve Türk Cumhurryetlerinin bağımsızlığını ilan etmesiyle ortaya çıkan yeni şartlar Türk lehçelerini sürekli gündemde kalmasını sağlamıştır. Bunu sonucu olarak Türkiye Türkçesi ile diğer Türk lehçelerinin karşılaştırılması gereği ortaya çıkmıştır. Biz de, bu çalışmamızda, Türkiye Türkçesi ile Kazak Türkçesinin cümle öğeleri ve cümle kuruluşlarını karşılaştırmalı olarak inceledik. Cümle bilgisi, bugüne kadar gramer incelemeleri açısından yapılan çalışmaların önemli bir bölümünü oluşturmuştur. Bir dilin yapı bakımından çözümlenmesi, bütünüyle olmasa bile, büyük ölçüde cümle bilgisi ile sağlanır. Bu nedenle cümle bilgisi çalışmaları günümüzde de güncelliğini korumaktadır. Cümlenin yapısı ve çözümlenmesi için, öncelikle öğelerin belirlenmesi gerekir. Bilindiği gibi Türkçenin cümle yapısında tek sözcüklü yalın cümlelerden başlayarak değişik ve karmaşık yapıya sahip anlatım yollarının bulunması, cümle türlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Yaptığımız karşılaştırmada Türkiye Türkçesi için edebi metinlerden, Kazak Türkçesi için ise; Muhtar Avezov'un `Abay Yolu` adlı romanından seçilen örnekler esas alınmıştır. Yapılan karşılaştırma sonucunda her iki lehçenin cümle öğesi ve cümle yapılan bakımından, küçük farklılıklarla birlikte, büyük oranda ortak olduğu tespit edilmiştir. Yapı bakımından ortak olan bu lehçeler, cümlelerin sınıflandırılması açısından farklılıklar göstermektedir.

ABSTRACT The new conditions which have risen with the disintegration of the United States of Socialist Russia and the Turkish Republics declaration of independance in 1991, have brought the Turkish dialects up-to-date. As a result there has been a need to compare the Current Turkish dialect and the other dialects. In our studywe have examined the Current Turkish dialect and Cossack Turkish in the sentence element and formation form. Syntax has formed an important part in Liguistic studies from the grammatical point of view. The analysis of a language is mostly done with syntax. Thus, syntax studies are most frequent nowadays. To analyse sentence formation, the elements should be defined. As it is known complex expression methods formed by sentences beginning with only one element in the Turkish sentence structure have resulted in different sentence types. In this research study we have used literary texts for the Current Turkish dialect and examples from the novel `Abay Yolu` by Muhtar Avezov for Cossack Turkish. In the comparison of the two dialects we have found that although there are small differences in sentence elements and stractures, the overall structures are almost the same. The two dialects which have common structures show difference in the sentence classification form.