Bodrum-Yalıkavak ve çevresi arkeolojik malzemesinin yüzey çalışması ile incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırma `Bodrum- Yalıkavak ve çevresi arkeolojik malzemesinin yüzey çalışmasıyla incelenmesidir. Antik Yalıkavak, Karya topraklarının kıyı Karya bölümünde yer alan Halikarnassos'a bağlı bir yerleşmedir. Eski kaynaklarda Yalıkavak ve Küdür (Sandama) yarımadasındaki yerleşmelere ilişkin bilgiye rastlanmaz. Oysa yeni yapı lan araştırmalar ışığında; yörenin tarihi Geç-Kalkolitik Çağa kadar inmektedir. Böl gedeki yerleşim yerlerinin çoğu M.Ö. 1000 yıllarından deniz kavim göçleriyle kıyı Karya'ya gelen Dor kavimleri tarafından kurulmuştur, bu dönemden başlayarak gü nümüze kadar yerleşim görülür. Araştırmalar sonucunda Küdür yarımadasında üç kome yerleşmesi ortaya çı karılmıştır. Bu yerleşmelerden kalıntılar günümüze sağlam bir biçimde ulaşamamış tır. Bunun en önemli sebebi; yerleşmelere ait yapı malzemelerinin günümüz yapıla rında kullanılmak üzere tahrip edilmiş olmasıdır. Ancak, bu yerleşmelere ait yapı ve tarım terasları, taş döşeli yollar, kaya mezarları, sur duvarları ile, zeytinyağı ve şarap işliklerine ait bazı kalıntıları bugün de görmek mümkündür. Bu kalıntılara bakarak bölgedeki deme özelliğindeki küçük yerleşimlerin güçlü bir otorite tarafından yöne tildiği söylenebilir. Özellikle Küdür yarımadasındaki Alecen'de bulunan kaya me zarları bunun en açık kanıtıdır. Tüm bu bilgiler ışığında, yeri konusunda tartışmaların devam ettiği Antik Karyanda kentinin Küdür yarımadasında olduğu iddia edilebilir. Kente ait kalıntıların bugün ayakta değilse de Piyamlık Limanı çevresindeki yerleşim terasları taş döşeli yollar ve işlik döşemleri burada eski bir yerleşmenin varlığını a- çıkça gösteririr. Antik çağda Yalıkavak ve çevresindeki, tarım üretimi göz önünde tutuldu ğunda yöre Halikarnasos'a en önemli yerleşmelerinden biri olmalıdır. Yapılan yüzey araştırmasıyla ortaya çıkarılmış birçok işlik döşemleri şarap ve zeytinyağının yöre e- konomisinde büyük payı olduğunu kanıtlar.İşlik döşemlerinin en basit şekli olan kaya çanakları türüne yörenin hemen her yerinde rastlanır. Bunların yanı sıra ana kayaya oyulmuş işlik döşemleri, zeytinyağı işliklerine özgü ezme tekneleri (trapetum) pres ağırlıkları, pres yatakları gibi parçalar tekil örnekler halinde günümüze kadar ulaşmıştır. Yarımada üzerindeki işliklerden çoğu deniz kenarında yerleşiktir. Bu da üre tilen yağın sadece yerel ihtiyacı karşılamak için değil aynı zamanda dış satım için kullanıldığını gösterir. Yalıkavak ve çevresinde bulunan zeytinyağı ve şarap işlik dö şemleri tipoloji açısından Likya ve Karia'daki işlik döşemleriyle benzerlik gösterir ken bugüne kadar bilinmeyen yeni tipler de belirlenmiştir. Yüzey araştırmaları sonucunda yörede çok sayıda kaya mezarı, gömü tapınıp nişlerine rastlanmıştır. Bu buluntular bize yörenin ölü gömme kültürü hakkında bilgi vermektedir. Yüzey araştırmaları sonucunda belirlenen kalıntıların Yalıkavak tarihi nin aydınlatılmasında büyük katkı sağlayacağını söyleyebiliriz.

SUMMARY (ABSTRACT) Yalıkavak was a village of Halikarnasos in the coastal region of Caria. For mer studies do not provide information about the Yalıkavak and Küdür Peninsula. However, the present studies have shown that the history of the Peninsula can be traced back to Late Chalcolithic Age. Most of the settlements in the area have been established by Dorians who arrived to coastal Caria by tribe migrations on sea roads. Beginning with the Aceramic Period the Peninsula is settled on continuously until today. As a result of the survey carried out on Peninsula, three demes are found. Buildings in these settlements have not reached to today. The most important reason is that the materials have been carried to other areas to be used in new buildings what still remain in the area, are building and agriculture terraces, ancient roads, rock-cut tombs, city walls on the hills and oil and wine presses. Considering the remains of these settlements we can claim that the small vil lages in the Peninsula must be ruled by the strong authority. Especially the rock-cut tombs around Alecen are the clearest proofs of the kingdom. In the light of this in formation, the land of ancient Karyanda city, on which discussions last, could be on Küdür (Sandama) Peninsula. Studies on the agricultural production of Yalıkavak and it's surrounding in ancient times show that this area was the richest village of Halikarnasos. Many oil and wine presses, found in the Peninsula are the evidence of the importance of wine and oil in the economy of the area. The rock-cut mortarium which is the most primi tive kind of presses can be found all around the Peninsula. Moreover, presses cut in the rocks, such as trapeta (oil mills), weight stones, press-beds are single examples can be seen on the Peninsula. Most of these presses are found near by the sea. This proves that the production of oil and wine is used not only for local consumption but also for export. The oil and wine presses found around Yalıkavak have many simi larities with Carian and Lycian presses but some have different features.During the survey carried out in the peninsula some burial and cult niches are also determined. These remains give us idea about the burial practice, in the ancient times, and the examples found on the peninsula will play an important role in under standing the history of the area.