Tarihsel açıdan Orta Asya Türk Cumhuriyetleri üzerinde Türkiye ile İran`ın nüfus mücadelesi

Abstract

TARİHSEL AÇIDAN ORTA ASYA TÜRK CUMHURİYETLERİ ÜZERİNDE TÜRKİYE İLE İRAN'IN NÜFUZ MÜCADELESİ ÖZET Orta Asya, tarih boyunca Türklerle İranlılar arasında kıyasıya mücadelelerin yaşandığı bir bölge olmuştur. Bölgenin ilk yerleşik kavmi olan İranlılarla, bu dönemde göçebe hayatı yaşayan Türkler arasında başlayan mücadele değişik boyutlarda günümüze kadar devam etmiştir. Gazneliler ve Selçuklular döneminde Türk hakimiyeti İran'a kadar ulaşmış olmakla birlikte bu dönem Farsçanın ve İran sanatının zirveye ulaştığı dönem olmuştur. 1500'lü yıllarda İran'da kurulan Safevi Hanedanı ile birlikte İran'da Türk asıllı hanedanların iktidarı dönemi başlamış ve kısa aralıklar sayılmazsa 1925 yılma kadar İran'ı Türk asıllı hanedanlar yönetmiştir. Ancak İran, Türk asıllı hanedanlar döneminde Osmanlı Devleti ile Türkistan arasındaki ilişkileri kesen devlet olmuştur. 1990 sonrası SSCB'nin dağılması ile birlikte bu kez farklı bir boyutta, Orta Asya'da kurulan Türk Cumhuriyetlerine yönelik olarak tarihi, Türk - İran nüfuz mücadelesi yeniden gündeme gelmiştir. Bugün gelinen noktada, İran; uyguladığı değişken, gerçekçi politikaları, kültürel etkinliği, coğrafi yakınlığı gibi nedenlerle Türkiye'ye göre daha başarılı konuma gelmiştir.

INFLUENTIAL CONTENTION OF TURKEY AND IRAN ON CENTRAL ASIAN TURKISH REPUBLICS FROM THE HISTORICAL POINT OF VIEW ABSTRACT Central Asia has become a merciless struggle and challenge region between Turks and Persians throughout the history. The struggle that began between the Persians, the first residents of the region, and Turks who were living a nomadic life then, has continued up to now on various concepts. Although Turkish hegemony which had spread over Iran at the time of Ghaznavids and Seljuks, this period is the peak of Persian language and art. By the foundation of Safavid Dynasty in 1500's, the time of Turkish origin dynasty hegemony began and ruled Iran up to 1925 except short intervals. However, Iran had become the country that cut the relationship between Ottoman Empire and Türkistan. The historical contention of influence on Turkish Republics, founded in Central Asia with the collapse and separation of CCCP after 1990, between Turkey and Iran, came to scene again in a different concept this time. Today Iran with its variable realistic policies, cultural effectiveness, geographical nearness, has become more successful according to Turkey. VI