Pistacia türlerinde in vitro sürgün ucu aşılama

Abstract

öz Pistacia TÜRLERİNDE İN VİTRO SÜRGÜN UCU AŞILAMA TÖREMEN, Hakan Yüksek Lisans Tezi, Biyoloji Bölümü Tez Yönetici : Yrd. Doç. Dr. Canan Can Aralık 2004, 49 sayfa Pistacia vera L. (Antepfıstığı) Anacardiaceae familyasına ait olan yarı tropik bir ağaçtır. Ticari önemi büyük olan bitki daha çok Avrupa'nın Akdeniz bölgeleri, Kuzey Afrika, Orta Doğu Çin ve Kaliforniyada yetiştirilmektedir. Antepfıstığı üretimi için alman çelikleri köklendirme oldukça zor olduğu için bitki tohumdan çimlendirilerek yada elit klonlann gözlerinin heterozigotik anaçlara aşılanmasıyla yapılmaktadır. Yabani Pistacia türleri bazı parazitlere karşı kök yapısı olarak daha dayanıklı olduklarından aşılamada tercih edilmektedirler. Ancak, Pistacia türlerine in vivo aşılamada bazı sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların başında aşılamaya engel olan fenolik bileşikler gelmektedir. Bu nedenle in vitro sürgün ucu aşılama yöntemlerinin geliştirilmesi ikincil bir alternatif olarak görülmektedir. Bu çalışmada, Antepfıstığımn çoğaltılması için P.mutica, P.terebinthus, P.atlantica ve P.khinjuk bitkilerinin in vitro sürgün ucu aşılama tekniği ile kullanım olanakları araştırılmıştır. Tohumların in vitro kültürlerinde yüksek oranda meydana gelen bulaşıklık sorunundan dolayı; farklı sterlizasyon teknikleri, fungusit muamelesi ve embriyo kültürü tekniği araştırılmıştır. Farklı dönemlerde alman P. vera Uzun ve Siirt çeşitlerinin sürgün ucu eksplantlarmın P. mutica, P.terebinthus, P.atlantica ve P.khinjuk anaçları üzerinde gelişme etkinlikleri araştırılmıştır. 2004 yetiştirme döneminde toplam 22 adet sürgün ucu aşılama sonucunda anaç ve aşı arasında bir uyuşma ve gelişme gözlemlenememiştir. Anahtar Kelimeler : Antepfıstığı, in vitro, sürgün ucu, aşılama, anaçlar

ABSTRACT IN VITRO SHOOT TIP GRAFTING IN Pistacia SPECIES TÖREMEN, Hakan M.Sc. in Biology Supervisor: Asst. Prof. Dr. Canan Can December 2004, 49 pages Pistacia vera L. (Pistachio), a member of the Anacardiaceae family, is a semitropical tree. Pistachio has a great commercial importance which is widely cultivated in the Mediterranean regions of Europe and North Africa, the Middle East, China and California. Since pistachio is difficult to propagate by cuttings, clonal propagation is achieved by either germination from seeds or grafting buds from elite clones onto heterozygous rootstocks. Wild-type (WT) rootstocks belonging to genus Pistacia are used more than P. vera for micrografting because their root structure is highly susceptible to some parasites. However, in vivo grafting onto Pistacia species has some problems. The leading problem is phenolic compounds which prevent grafting. For this reason, developing methods on in vitro shoot tip grafting is seen as secondary alternative. In this study, the usage possibilities of P. mutica, P. terebinthus, P. atlantica and P. khinjuk were investigated by in vitro shoot tip grafting to propagate pistachio. Because WT seeds were highly contaminated, different sterilization techniques, fungicide treatments, and embryo culture technique were investigated. The compatibility and growing activity of the shoot tip explants of the variety Uzun and Siirt of P. vera, taken from different seasons, onto P. mutica, P. terebinthus, P. atlantica and P. khinjuk rootstocks were investigated. No compatibility and growing between scion and rootstock were observed at the end of 22 in vitro shoot tip grafts within 2004 cultivation period. Key Words: Pistachio, in vitro, shoot tip, grafting, rootstocks