Balkan Savaşları sonrasında yaşanan göç hareketlerinin Osmanlı iç siyasetine yansımaları

Abstract

II. Meşrutiyet Devriminin ardından meydana gelen 31 Mart Ayaklanması ile II.Abdulhamit otuz üç yıl boyunca oturduğu Osmanlı tahtından indirildi. Yönetimde söz sahibi olmaya başlayan İttihat ve Terakki Balkan Savaşlan'na kadar devam edecek olan iç karışıklıkları bir türlü durduramadı. II. Abdulhamit kurnaz politikaları ile Balkanlar'ı yıllarca elinde tutmayı başarmıştı. Ancak onun iktidarında bile Balkan uluslarını birbirine düşüren husumetler yavaş yavaş ortadan kalkmaya başlamıştı. Balkanlar devletin gün geçtikçe kontrolünü ve etkisini yitirdiği bir bölge olmaya başlamıştı. Uzun yıllar boyunca süren çete savaşları, büyük devletlerin hamiliğinde yürüyen reform çabalan, dinmek bilmeyen ayaklanmalar, ekonomik yapımn eski halinden uzaklaşması, tımar sisteminin bozulması, II. Meşrutiyet ile gelmesi beklenen huzurun çok geçmeden yerini daha şiddetli bir havaya bırakması Balkanlar'ı patlamaya hazır bir bomba haline getirdi. Tüm bunlar yaşanırken iç politikadaki suların bir türlü durulmaması da Balkanlar' a yeterince ilgi gösteriîmemesine yol açtı. Bu şartlar altında başlayan Balkan Savaşı Osmanlı Devleti' nin kısa süre içerisinde Avrupa topraklarım yitirmesine yol açtı. Asırlar boyunca süren egemenlik birkaç ay içerisinde yitirilmişti. İki yüz yıl önce başlayan ve 93 Harbi ile tepe noktasına ulaşan tersine göç hareketleri Balkan Savaşları ile birlikte ardı arkası kesilmeden devam etti. Yüz binlerce göçmenin verimli bir şekilde iskân edilmesi devleti ilgilendiren en önemli sorunların başında geliyordu. Diğer taraftan artık Osmanlı toprağı olmaktan çıkan topraklardaki tebaanın da hukukunun gözetilmesi, uluslararası kamuoyunda bu hakkın tanınması gerekiyordu. Ataları yüzyıllar boyunca Balkanlar' da yaşadıktan sonra Anadolu'ya göç eden göçmenler, Anadolu'da Balkan etkisini tüm yönleriyle açığa çıkarmışlardır. Yerleştikleri yerlerde eski kültürlerini yaşatmışlar, Anadolu gelenekleri ile bu kültürel mirası yoğurmuşlardır. Özellikle Cumhuriyet Türkiye'sinde yeni rejiminkökleşmesinde Cumhuriyet devriminin geniş halk kitlelerine yayılmasında Balkan kimliğinin yadsınamaz bir etkisi olmuştur. Balkan kökenli pek çok düşünür, edebiyatçı, devlet adamı farklı düşünce yapılarıyla dönemlerine damgasını vurmuştur. Hangi düşüncede olursa olsun, siyasal yelpazenin neresinde durursa dursun, Balkan kimliği siyaset yaşamında her zaman etkin bir rol oynamıştır. Öte yandan Balkanlar'da meydana gelen değişiklikler, gerek entelektüel düzeyde, gerekse siyaset alanında her dönem gündem yaratabilmiştir. `Osmanlıcılık`, `Batıcılık`, `İslamcılık`, `Türkçülük` gibi akımların ortaya çıkmasında Balkanlar' m hem doğrudan hem de dolaylı olarak önemli etkileri olmuştur. İmparatorlukta ilk toprak kayıplarının yaşandığı yer olan Balkanlar aym zamanda pek çok etnik kimliğin ve dinsel cemaatin bir arada yaşadığı bir coğrafya olduğundan bu farklı unsurları bir arada tutabilmek için düşünce dünyasında çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Yine toprak kayıplanyla, diğer unsurların devletten kopmaya başlamasıyla birlikte, `İslamcılık` ve `Türkçülük` düşüncesinin önem kazanmasında yine Balkanlar' m önemli bir payı vardır. O dönem için, Anadolu insanına göre sosyo-ekonomik açıdan daha iyi durumda olan Rumeli inşam da bu fikir tartışmalarının içerisinde yer almış, Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiyesine uzanan mirasta Balkan kökenli sayısız, siyasetçi, bilim adamı, düşünür ve sanatçı yetişmiştir. Bu çalışmada Balkan Savaşları öncesinde bu coğrafyada yaşayan ulusların tarihsel hesaplan, büyük devletlerin çıkar çatışmaları, Osmanlı Devleti içerisinde yaşanan siyasal çekişmeler irdelendikten sonra Balkan Savaşları'nm genel bir değerlendirmesi yapıldı. Ardından bu savaş sonucunda ortaya çıkan göç hareketleri Osmanlı Devleti'nin daha önceki yıllarda karşılaştığı göç hareketleriyle birlikte karşılaştırılarak her yönüyle değerlendirildi. Göçmenlerin yaşadıkları sosyal sorunlara değinildikten sonra Osmanlının son dönemlerinden Cumhuriyet Türkiye'sine kadar göçlerin siyasal yapı üzerindeki etkisi, belirli bazı kişilerin isimleri de zikredilerek verilmeye çalışıldı.

The reign of Abdulhamid II, which lasted 33 years long, is finished by the 31 March Uprising which follows the Revolution of the Second Meşrutiyet. İttihat Terakki which gained more power in the administration of the state, could not stop the 3 years long disorder which would continue until Balcan wars. Abdulhamid II could keep the Balcan lands under control with his cunning policies. However, even in his reign, the problems that are making the Balcan nations compel with each other, were disappearing slowly. Balcans started to be a place where Ottoman Empire was losing her control and affect day by day. Along with the long gang wars, reformation attempts with the encouragement of the great states, endless revolts, dissolving economic structure, corruption in the timar system and finally the absence of the peace of mind which is expected to come with the II. Meşrutiyet and contrarily in place the rise of the violent atmosphere made the Balcans more like a bomb which is ready to explode. The problematic structure in the inner policy also caused the lose of weight in the Balcan Policy of the Ottoman Empire. Under these circumstances the start of Balcan wars caused Ottoman Empire to lose her lands in the Europe. Centuries long sovereignty had been lost in a few months. Migration movements which started two centuries ago and reached its peak with the 93 War, endlessly continued with the Balcan wars. The efficient housing and settlement of the hundred thousands of migrants was one of the primal concerns of the state. On the other hand the concerns of the Ottoman citizens, subjects of the state who still settle in the lands which are used to be Ottoman lands, had to be defended and of course the legitimacy of the condition had to be recognized in the international arena justly. Emigrants, whose ancestors lived in Balcans for centuries, had to migrate to Anatolia and thereby they made the Balcan effect more widespread in Anatolia with all its dimensions. They made their traditional heritage and culture live in the placesvn they settled and mixed this culture with the Anatolian one. Especially in the Republican Era, Balcan identity had a very wide effect on the deepening of the regime and the widening of the revolution for all groups of people. Many Balcan rooted thinkers, literary people and statesmen have their hallmarks on the peroids they live. Although the ideological sect they belong to or the political position they defend vary from one another, the Balcan identity by itself occupied an important position in the political agenda of the republic. On the other hand the changes in the Balcans could determine the agendas both in intellectual level and political realm. In the constitution of the currents like `Ottomanism`, `Westernism`, `İslamism` and `Turkism` the Balcan identity had both direct and indirect significant effects. Balcans where Ottoman Empire first lost lands, at the same time had a multi-ethnic structure and also consisted of many religious sects, thus the different ideological positions are developed in order to maintain these geographical space within the borders. Again the rapture of the other unsurs from the state with the land losses there occured the `islamism` and 'Turkism` and their rising power in the political and intellectual realm because of the Balcan effect. For that period the Rumeli people who were socio-economically better off than the Antolian poepie, also existed within these debates, and succesively from that period onwards there raised many important politicians, science men, thinkers and artists hereby the Balcan heritage. This study claims to evaluate the general chracteristics of the Balcan Wars after the examination of the nations historical aims in this geography, the interest conflicts of the great states and the political battles with in the Ottoman Empire. After that, the migration movements, which were reults of this war, are evaluated in detail with the help of the comparison with the prior migration movements. After touching upon the social problems that the emigrants face, the political impression of these migrations movements on the political structure from late Ottoman Empire to the Republican Turkey is discussed also by underlining some particular names.