Türkiye`de kalite akreditasyonu ve TÜRKAK

Abstract

Endüstrinin gelişmeye başlamasıyla birlikte, üründe ve hizmette güvenliği sağlamak için getirilen düzenlemeler sonucunda `kalite ve standardizasyon' kavramları ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda kalite ve standardizasyon çalışmaları beraberinde ürünlerin test edilmesini ve uygun metotlarla sistemin sürekli incelenmesini gerekli kılmıştır. Kuruluşların kendi iç tetkikleriyle aynı standart ve emniyete sahip ürün ve/veya hizmet sunmasının mümkün olmamasından dolayı sistemi denetleyen, ürünü inceleyen ve test eden tarafsız uygunluk değerlendirme kuruluşları faaliyete başlamıştır.Uygunluk değerlendirme kuruluşlarının faaliyetlerinin ve sayılarının artması sonucu, bu kuruluşlarının kurallara uygun çalışıp çalışmadığının denetlenmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. Bu gereksinim akreditasyon kavramını gündeme getirmiştir. Akreditasyon, belgelendirme veya test kuruluşunun verdiği belgenin veya raporun güvenirliliğinin, tarafsızlığının ve doğruluğunun tanınmasıdır. Başka bir deyişle belgelendirme kuruluşunun test etmeye veya belge vermeye yetkili olduğunun kabul edilmesidir. Akredite olmak isteyen kuruluşlar akreditasyon kuruluşları tarafından faaliyetleriyle ilgili uluslararası standartlara göre denetime tabi tutulurlar. Bu denetimler sonucu standart şartlarını karşılayan kuruluşlar akredite olur ve periyodik olarak akreditasyon kurumu tarafından denetlenir.Uluslararası ticarette ürün ve hizmetlerin serbest dolaşımını sağlamak amacıyla yürütülen , ?Ticarette Teknik Engellerin Kaldırılması? çalışmaları doğrultusunda akreditasyon hizmetlerinin önemi her geçen gün artmaktadır. Akreditasyon alanındaAvrupa Birliğindeki yapılanmaya bakıldığında; her üye ülkenin ulusal ölçekte akreditasyon sistemlerini oluşturduğu, AB pazarında deney raporlarının, mal ve hizmetlere dair belgelerin güvenilirliği için; bunları düzenleyen uygunluk değerlendirmesi kuruluşlarının akredite edilmiş olmasının aranan bir koşul durumuna geldiği, AB ülkelerindeki akreditasyon kuruluşlarının Avrupa Akreditasyon Birliğine (EA)'ye, Uluslararası Laboratuar akreditasyon birliği (ILAC)'a ve uluslararası Akreditasyon Forumu (IAF)'a üye oldukları; EA'nın ve IAF'ın üyelerinin verdikleri akreditasyon hizmetinin karşılıklı tanınabilirliğini sağladığı görülmektedir. Türkiye de uygunluk değerlendirmesi faaliyetlerini akredite etmek için 4 Kasım 1999 tarihinde yayımlanan 4457 sayılı Kanunla TÜRKAK kurulmuştur. TÜRKAK büyük önem taşıyan EA, ILAC ve IAF üyeliklerini tamamlamıştır.Buradan hareketle, bu çalışmanın üç temel amacı bulunmaktadır. Birincisi, literatüre bakıldığında, uygunluk değerlendirmesi yapan kuruluşların akreditasyonu ve TÜRKAK hakkında çok fazla bilgi ve uygulamalı çalışma olmamasından kaynaklanan eksikliği gidermektir. İkincisi, TÜRKAK'ın önemini, yapısını, faaliyetlerini açıklamak ve diğer akreditasyon kuruluşlarına göre durum tespiti yapmaktır. Üçüncüsü ise uluslararası tanınan bir akreditasyon kurumunun önemi ve TÜRKAK'ın bu hususta yapmış olduğu çalışmaları değerlendirmektir.Yapılan çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde, kalite ve standartlar ile akreditasyona ilişkin bilgiler, dünyada ve Türkiye'de akreditasyonun gelişme süreci ile akreditasyonun ekonomiye sağladığı katkılar ve akredite olmuş belgelendirme kuruluşları faaliyetlerinin ülkelere ve standartlara göre dağılımı hakkında bilgilere yer verilmiştir. Bu bölüm akreditasyonu anlama ve uluslararası akreditasyon kuruluşları ile uluslararası tanınma konusunda mevcut birlikleri de inceleme noktasında faydalı olacaktır. Ayrıca European Accreditation Co-operation (EA), International Accreditation Forum (IAF) ve International Laboratory Accreditation Co-operation (ILAC) gibi uluslararası organizasyonların ekonomiye olan katkılarını ve yapılarını bu bölümde görebiliriz.Çalışmanın ikinci bölümünde, TÜRKAK'ın yapısı, Türkiye'de akreditasyon ile ilgili politikalar, kuruluşundan buyana akreditasyon hizmetleri ve gelişim süreci ve uluslararası anlamdaki yeri ve önemi hakkındaki bilgileri görebiliriz.Çalışmanın üçüncü bölümünde ise; TÜRKAK'ın uluslararası alanda tanınırlılığı ve diğer akreditasyon kuruluşları ile yeterlilik ve faaliyet bakımından karşılaştırılması ve uluslararası tanınmasının önemine ilişkin değerlendirmeler yapılacaktır. Sonuçta ise çalışmada elde edilen bilgilere göre değerlendirmeler yapılacaktır.Çalışmanın kısıtları hakkında kısaca şunları söylemek mühimdir. Uygunluk değerlendirmesi yapan kuruluşların akreditasyon süreci ve ulusal ve uluslar arası akreditasyon kurumlarına ilişkin literatürde içerikli bir çalışmanın yapılmamış olması, söz konusu bu çalışmanın en büyük kısıtıdır. Ancak çalışmanın orijinalliği ve literatüre katkısı açısından ise bu durum olumlu bir faktör olarak değerlendirilmektedir.

With the developing of industry, new arrangements have been brought to provide security in product and service, quality and standardization concepts have emerged. At the same time with the quality and standardization studies, product test requirement and continuous review of the system with appropriate methods bring about. As it is not possible for the establishments to provide safe product / service conforming to the same standard by their own internal audit, new impartial certification bodies which audit and test the system and the product have occurred.As the conformity evaluation bodies increase their activities, the need to audit whether these bodies work in compliance with the rules or not and this requirement has brought the concept of accreditation. The accreditation is acceptance of the certification or the test body, that her certificate or report is reliable and recognition of her impartiality and accuracy. The establishments want to be accredited is to be audited according to the relevant standards with their own subjects. For example the management system certification bodies are to be audited by the accreditation bodies whether they work in compliance with the ISO 17021 standard.In international trade to ensure the free movement of products and services carried out by `the removal of technical barriers to trade in` the importance of working towards accreditation services is increasing every day. Concerning the accreditation configuration in The European Union; Each member country, establishes a national accreditation system scale, EU market of the experiments reported, goods and services on the reliability of documents for conformity assessment institutions regulating them to be accredited to become a condition of the search, EU countries accredited to the Union institutions and European Accreditation (EA) to the International Laboratory Accreditation Association (ILAC), and the International Accreditation Forum / (IAF) as a member; IAF member EA'nın and their accreditation services is seen to provide mutual recognition. To accredite conformity for assessment activities in our country Turkish Accreditation Agency (TURKAK) was established on 4 November 1999 with law numbered 4457.According to these information?s, this study to be realized has briefly three basic objectives. First one is to resolve the lack of applied exercises and information about TURKAK and accreditation of conformity assessment organizations when look at the literature. Second one is to explain importance, activities and structure of TURKAK and its situation within other accreditation agencies. The third one is to understand the importance of TURKAK an internationally recognized accreditation body and evaluate its studies.This study consists of III section. The I. section includes information about the quality, standards and accreditation, development of accreditation process for the world and Turkey, information about accredited certification bodies operating in the country and according to the standard distribution, contributions for economy, provided by accreditation, in the world and Turkey. This section will be useful for understanding of accreditation and international recognition with accreditation agencies to review existing units. Moreover, we can see contributions for economy and structures of international organizations like EA (European Accreditation Co-operation), IAF (International Accreditation Forum) and ILAC (International Laboratory Accreditation Co-operation) in this section.II. Section of study includes information about the Turkish Accreditation Agency (TURKAK)'s structure, accreditation policies in Turkey, how they are and the type of information by giving TURKAK?s recognition and accreditation of studies provide important details about the company to buy development processes and international in the sense of place and importance of information.II. Section of study includes information about the Turkish Accreditation Agency and other international accreditation agencies recognized by comparison in terms of competence and activity and importance of international recognition. Result of this study includes analysis, evaluation and interpretation.It can be said that about the constraints of the thesis; major constraint of the thesis is there was not a previous litterateur purposed study about the accreditation process of national and international conformity assessment bodies and that of accreditation bodies. However, originality of the thesis and contribution of the thesis to the existing literature can be evaluated as positive aspects.