Modern aklın postmodern eleştirisi

Abstract

Bu yüksek lisans tezi, modern aklın postmodern eleştirilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Paradoksal bir yapıya sahip olan akıl kavramı, felsefe tarihinde her dönem tartışılmış, özellikle modern dönemde birçok teori ve akıma kaynaklık etmiştir. Modern dönemde akıl, gerek insanın kendini, gerekse doğayı anlamasında tek yol olarak görülmüştür. Her şeyin akıl ile açıklanması anlayışı modern dönemin eleştirilmesine neden olmuştur. Özellikle postmodern dönemde yer alan düşünürler insanı sadece akılsal bir varlık olarak görmez; onu içgüdüleri, duyguları ile birlikte ele almaya çalışırlar. Böylece modern dönem düşünürleri tarafından dışarı itilenler postmodernistler tarafından tekrar gündeme taşınırlar.Tezimizin birinci bölümünde modern akıl tanımlaması yapılırken, öncelikle insan aklını kendi dışında bir yerlerde arama çabası içinde bulunan klasik dönemden, akılcılığın altın çağı olarak nitelendirilen modern döneme geçişindeki toplumsal değişimlere (keşif hareketleri, Rönesans, Reformasyon) vurgu yaparak, aklın değişen konumunu ortaya koymaya çalışacağız. Dört alt başlıkta irdelenecek olan bu bölümde ilkin akılcılığa ve akılcığın önemli isimlerinden Descartes, Leibniz ve Spinoza'ya; daha sonra doğanın gizlerini akıl yerine duyum ve deneyim yardımıyla bulmaya çalışan Locke ve Hume'a modern felsefeye katkılarından dolayı değineceğiz. Modern felsefenin önemli isimlerinden birisi de Kant'tır. Tezimizde Aydınlanma kavramını Kant'ın Aydınlanma Nedir? İsimli makalesinden hareketle ele alacağız. Bununla beraber özneye yaptığı vurgudan dolayı Kant'ın bilgi ve ahlak anlayışlarına da tezimizin bu bölümünde ayrıntılı olarak yer verirken, aynı zamanda spekülatif aklın kurucusu olan Hegel'i de ele alacağız.Tezimizin ikinci bölümü olan ?Postmodernizmin soykütüğü?nde öncelikle postmodernizmin nasıl bir tarihsel süreçten geçtiğini ortaya koyacağız. Ardından içinde farklı ve yeni olan birçok düşünceyi barındırmasına rağmen, aslında bütünüyle yeni bir anlayış olmayan postmodernizmin etkilendiği önemli filozoflardan bazılarına tezimizde yer vereceğiz. Özellikle modern dönemin akıl merkezli aklına karşı şiddetli eleştirilerde bulunan Nietzsche'yi, modernite ile birlikte öznenin değişen konumunu ve Descartes'ın deliliği dışsallaştırıcı durumunu eleştiren Foucault'yu tezimizde ele alacağız. Ve son olarak bilimin mitleştirilmesi durumunu eleştiren ve bu düşünceleri ile postmodernistleri etkileyen Frankfurt Okulu teorisyenlerine, bu okulun modernitenin araçsal aklına karşı yönelttiği eleştirilerine tezimizde yer vereceğiz.Tezimizin üçüncü bölümünü modernliğe bir başkaldırı olarak ortaya çıkan postmodernizmin akıl eleştirileri oluşturmaktadır. Geçmişten oldukça farklı olan bu yeni dönemin modern akıl eleştirilerini sunmadan önce modernizme ve modernizmin etki alanlarına değineceğiz. Postmodernizmin modern dönemden nasıl ayrıldığını ortaya koymaya çalışırken, Hegel'in ve Marx'ın öğretilerine kuşkuyla bakan yaklaşımlarının nedenlerini de sorgulayacağız. Ve en son olarak postmodernizmin akıl eleştirilerini ortaya koyarken, bu dönemin önemli isimlerinden Lyotard ve Baudrillard'ın kuramlarını modern akıl eleştirisi çerçevesinde değerlendireceğiz.

This postgraduate thesis is propounding the postmodern criticisms of the modern mind. The mind notion with a paradoxical structure has ever been discussed in every age through the history of philosophy and has been the resource for several theories and trends particularly in the modern ages. In the modern age, mind was regarded as the only way for human to understand himself and the nature as well. The status of explaining everything by mind exposed the modern age to criticism. Thinkers of the postmodern age, specially, did not consider humans as a mental being, but they tried to handle him together with his instincts and feelings. Thus, the values and traditions which were pushed out by the thinkers of the modern age had been re-brought up to discussion by the postmodernists.In the first part of our thesis, while defining the modern mind, firstly we will attempt to present the mind?s changing position by emphasizing on the social changes (exploration movements, Renaissance, Reformation) in the transition to the modern age which is characterized as the golden age of rationalism from the classical age through which human used to struggle to seek his mind elsewhere out of himself. In this part which will be examined under four subtitled, we will refer and mention the initial rationalism and its significant names like Descartes, Leibniz and Spinoza; and then Locke and Hume for their contributions to the modern philosophy who tried to discover the mysteries of nature by the assistance of sensations and experience instead of mind. Kant is also one of the key figures of the modern philosophy. We will handle Enlightenment notion from Kant?s Article titled ?What is Enlightenment?? . Nevertheless, in this part of our thesis, we will discuss in details Kant?s knowledge and moral sentiments for his emphasis on the subject.In the same time, we will handle Hegel as the founder of speculative mind in this part of our thesis. In the ?Genealogy of Postmodernism?, which is the second part of the thesis, firstly we will present the historical process postmodernism had passed through.Then, in this thesis we will mention some of the outstanding philosophers from who postmodernism, which is not new understanding as a whole despite that it contained several different and new thoughts, had been influenced. We will particularly handle Nietzshe who had severely criticized the mind centered perception of the modern age and will further deal with Foucault who criticized the variable position of subject together with modernity and Descartes?s externalization of insanity. And finally, in our thesis we will mention the Frankfurt School which criticized the situation of mythologizing of science and impressed the postmodernists with its thoughts and the criticisms directed by the theorists of this school against modernity?s rationality.Rationality criticisms of postmodernism which had emerged as an uprising against modernity comprise the third part of our thesis. Before presenting the criticisms of the modern mind of this new age which is very different from the past, we will mention modernism and areas of influence of modernism. While trying to present the way how the postmodernism is separated from the modern age, we will question the reasons of the approaches which discredit the teachings of Hegel and Marx. And eventually, while presenting postmodernism?s mind criticisms, we will assess and evaluate the theories of Lyotard and Baudrillard who are key figures of this age within the pattern of modern mind criticisms.