Kasidelerde zihniyet değişimi

Abstract

Sanat eseri, toplumun kültür yapısını oluşturan düşüncelerin üretime dönüşmesidir. Toplumun düşünce dünyası da kuşkusuz dönemin ideolojisine bağlıdır. Toplumda birden fazla ideoloji olabilmektedir, ama asıl olan toplumun geneline hâkim olan ideolojinin ne olduğudur. Metinlerin böyle bir ortamda yaşayan bireyler tarafından kaleme alındığı düşünüldüğünde, edebî eserin dönemin ideolojisiyle paralel gittiğini söyleyebiliriz. Çalışmanın evreni, Klâsik Türk edebiyatındaki kaside nazım şeklidir. Kaside, döneminin tarihî ve sosyal alanlarından hareketle kaleme alınır. Yine içine doğduğu toplumun ahlâk ve estetik anlayışını yansıtması açısından da dönemini temsil eder. Kasideleri anlama ve inceleme yolunda, onların anlam ve çağrışım değerlerini iyi saptamak gerekir ve ancak bu saptamalardan sonra, dönemin geçerli sanat anlayışını, yaşam tarzını, dünya görüşünü ve insanlar arası ilişkiyi belirlemek mümkün olabilecektir. Böylece edebî olarak dönemini temsil eden kasideleri söyleyen şairlerin psikolojilerinin yanında zihniyetlerine de ulaşabiliriz.Çalışmada ele alınan kasidelerden hareketle kasidenin yazıldığı dönemin mevcut zihniyet algısına ulaşmak hedeflenmektedir. Çalışmada, zihniyet göstergesinin kavram alanlarında bulunan kültürün, medeniyetin ve ideolojinin tanımları etrafında oluşan kasideler, değerlendirme ve çözümlemeye alınmıştır. Farklı yüzyıllardan alınan her kaside kendi dönemini temsil ettiğinden, kasidelerin yüzyıllar içinde değişimi, devlet algısının, ideal hükümdarın ve ideal insanın tarihî süreçteki evrimi görülür hâle gelir. Çalışmanın amacı, Klâsik Türk edebiyatında belli bir niyetle yazılan kasideler aracılığıyla yüzyılların zihniyetine ve bu zihniyetlerin tarihi süreçteki değişimine ulaşabilmektir.Anahtar Kelimeler: Kaside, Zihniyet, Kültür, İdeoloji, Değişim

The area of this research achieves the period's existing mentality through literal texts in Classical Turkish Literature. The artwork is a product of the world of ideas which form the cultural structure of a society. The world of ideas of a society is certainly dependent on the period's ideology. By considering that the texts are written by individuals living in such an environment, we can say that the texts are paralel to the ideology of their period. In this thesis, we evaluate and analyse Qasidas around the definition of culture, civilisation, and ideology in concept areas as an indicator of mentality. The thesis focuses on Qasidas in Classical Turkish Literature in order to carry out the content analysis. Qasida is a form of poetry which entered into Turkish poetry and continued for a long period. Since it includes certain areas, a Qasida is written about the period's historical and social fields. It also represents the period of the society it emerged in order to reflect the mental system, moral and the aesthetic perception. It is required to determine the meaning and the connotation values well in order to understand and analyse the Qasidas. After this determination, it can be possible to specify the period's valid understanding of art, lifestyle, point of view and the relationship among people. Thus, we can also achieve the mentality of the poets beside their psychology, who wrote Qasidas and represent their period in literature. As a result of these analyses, it will be possible to achieve the period's perception of the government, ideal monarch, and the ideal humanbeing. Since Qasidas from different centuries represent their own period, it will become possible to have a clear view on the evolution of thought of the ideal monarch and the ideal human, and the perception of the government, which vary in centuries. The reason of the thesis is to achieve the mentality of the Qasidas which are written as a result of a purpose, and thus to attain the mental change through centuries. Thus, the poem is regarded as a rich source in the sense that it reflects the change and transformation in Ottoman society and the initial struggles of individual becoming. Key Words: Qasida, Mentality, Culture,Ideology, Change