Aydın ve yöresi ağızları (İnceleme-metin-sözlük)

Abstract

Gramer incelemelerinin önemli kollarından biri durumundaki ağız çalışmaları, Türkiye Türkçesinde sorun teşkil eden bazı hususların aydınlatılmasına katkı sağladığı gibi o bölgeye özgü kültürel değerlerin hem bir ögesi hem de taşıyıcısı olan ağız özelliklerini ortaya çıkarmak bakımından da önemli bir yere sahiptir.Son dönemlerde ağız çalışmalarının sayısında ciddi bir artış meydana gelmiştir. Çoğunluğunu lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyindeki tezlerin oluşturduğu bu çalışmalar sonucunda, birçok yerleşim birimi ağız özellikleri bakımından incelenmiştir. Buna rağmen, henüz çalışma yapılmayan ağız bölgeleri bulunmaktadır.Aydın ili de daha önce üzerinde kapsamlı bir çalışma yapılmayan ağız bölgelerinden biridir. Bu bölgede, merkez ilçeyle birlikte 17 ilçe, 53 belediye ve 490 köy olmak üzere toplam 560 yerleşim birimi bulunmaktadır. 2011 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre ilin toplam nüfusu 999.163 kişidir. Bu nüfusun 599.973?ü ilçe merkezlerinde, 399.190?ı ise belde ve köylerde yaşamaktadır.Bu çalışmada, Aydın ili idari sınırları içinde yer alan söz konusu yerleşim birimlerinin ağız özellikleri incelenmiştir. Çalışmamız İnceleme, Metin ve Sözlük bölümlerinden oluşmaktadır. İnceleme bölümü, bölgenin kısaca tanıtıldığı Giriş bölümü ile fonetik ve morfolojik özelliklerin ele alındığı Ses Bilgisi ve Şekil Bilgisi bölümlerinden oluşmaktadır. Bu bölümü, bölgeye mahsus ağız özelliklerinin kısaca özetlendiği Sonuç bölümü takip etmektedir. Metinler bölümünde, sahadan derlenen ve çevriyazı işaretlerine aktarılan 117 metin bulunmaktadır. Sözlük bölümünde ise ses, şekil veya anlam bakımından farklı olan kelimeler metin ve satır numarasıyla birlikte gösterilmiştir.Aydın ve Yöresi Ağızları adını verdiğimiz bu çalışma, hem Aydın ili bünyesindeki ağız özelliklerinin hem de dil verileri aracılığıyla korunmuş kültürel özelliklerin tespiti açısından önemlidir. Ayrıca, ileride yapılması planlanan ağız atlasları için de bir referans teşkil edecektir.

Dialect studies which is one of the important fields of grammer examinatons contribute to the clarification of some problematic points in Turkey Turkish. Dialect studies also are important for determining the dialect properties which is an element and carrier of region specific cultural values. In recent years, there has been a serious increase in the number dialect studies. As a result of these studies majority of which are graduate, post graduate and doctorate thesis, various regions were examined in terms of dialect properties. In spite of this, there are many unexamined dialect regions. City of Aydin is one of the regions in which a detailed examination has not been made before. There are 17 provinces (together with central province), 53 municipalities and 490 villages in that region (totally 560). According to address dependent population record system, the total population of the city is 999.163 as of 2011. 599.973 of this population live in province centers and 399.190 live in town and villages. In this study which is named Dialects of Aydin and its Surroundings, the dialect properties of the mentioned accomodation units that are located within the borders of city of Aydin. Our study consists of examination, text and dictionary sections. Examination section consists of voice info and shape info where phoetic and morphological properties are examined. At the end of examination section, there is a result section where the region specific properties are summarized. In texts section, there are 117 texts which have been compiled from the field and transferrd to transcription signs. In dictionary section, the words which are different in terms of voice, shape and menaing are shown with text and line number. This study is important for determination of dialect properties and cultural properties which are protected through language data. Besides it will provide a reference for the dialect atlasses which are planned to be created in the future.