Fethiye Müzesi`ndeki atlı tasvirli adak stelleri

Abstract

İlk olarak Mezopotamya Uygarlıkları'nda MÖ 3. binden itibaren görülmeye başlanan atlı tasvirler, Hititler, Mısırlılar, Urartular, Phrygler, Yunanlılar ve Etrüsklerde de yapılmıştır. Arkaik ve Klasik Dönem'de yoğun biçimde görülen atlı tasvirler, Hellenistik Dönem'de azalmış, Roma Dönemi'nde ise özellikle Anadolu'da Lykia ve Pisidia Bölgeleri'nde adak stelleri üzerinde yer almıştır. Fethiye Müzesi'nde de iki tür atlı tasviri ile karşılaşılmaktadır. Bunlar: Kakasbos/Herakles ve Dioskurlar ile birlikte tasvir edilen Tanrıça'dır. Kakasbos/Herakles at üzerinde sağ elinde lobutu sol eliyle atının dizginlerini tutarken, Dioskurlar ise atları üzerinde ortada yer alan bir Tanrıçaya yönelirken tasvir edilirler. Tez kapsamında Fethiye Müzesi'nden 53 tane Kakasbos/Herakles, 11 tane de Dioskurlar ve Tanrıça tasvirli toplam 64 adet adak steli çalışılmıştır. Çalışılan malzemelerin hepsi yerel kireçtaşından yapılmıştır. Kakasbos/Herakles, yazıtlarda tanrı olarak geçer. Dioskurlar ise mitolojilerinden bilindiği kadarıyla sonradan tanrısal özellik kazanmışlardır. Atlı heros/tanrı tasvirli adak stelleri hem ikonografik hem de epigrafik olarak heros/tanrı Kakasbos/Herakles ve Dioskurlar ile birlikte tasvir edilen Tanrıça'ya özel şahıslar tarafından adanmıştır. Stellerin çoğunlukla baştabanlarına adak yazıtı kazınarak herosa/tanrıya adak sunulmuştur. Bundaki amaç tanrının adağı gerçekleştireni korumasıdır. Dioskurlar'da da bu durum aynı şekildedir. Genel olarak Dioskurlar kartal ve yılan sembolleriyle tasvir edilmişlerdir. Bu hayvanların tasvir edilme nedenleri gökyüzü ve yeraltı ile bağlantılı olmalarından kaynaklanmaktadır. Dioskurlar ayrıca aralarında daima bir tanrıça ile görülmektedirler. Tanrıçanın kimliği tartışma konusu olmakla birlikte genellikle hilal motifi ile simgelenmesinden dolayı Artemis Ephesia veya Helena olabileceğine dair görüşler vardır. Fethiye Müzesi'nde yer alan Kakasbos/Herakles ve Dioskurlar ile birlikte tasvir edilen Tanrıça tasvirli adak stelleri Seki Yaylası (Oenoanda, Balboura ve Küçük Termessos), Telmessos çevresinden bulunmuş ve satın alma yoluyla müzeye getirilmiş bu eserler MS 2-3. yüzyıllar içerisinde farklı tiplerde üretilmiş, Batı-Kuzeybatı Lykia, Pisidia bölgelerine has, yerel özellikler gösteren önemli bir yerel kült grubunda değerlendirilir.

Horse pictures starting to be seen firstly at Mesopotamia Civilizations since 3000 B.C. were also made at the period of Hittites, Egyptians, Urartians, Phrygians, Greeks and Etruscan. Horse pictures seen intensely at Archaic and Classical Period decreased at Hellenistic Period, but at Rome Period, especially in Lycia and Pisidia Regions, In Anatolia they existed on votive stelae. Also at Fethiye Museum, two types of horse pictures exist. These are: Kakasbos/Heracles and Goddess described with Dioscurs. Kakasbos/Heracles is described holding the cudgel on his right hand and his horse's bridle on his left hand. On the other hand, Dioscurs are described turning a Goddess who is in the middle on her horses. Thesis includes, from Fethiye Museum, totaly 64 votive stelae, 53 of which carry description of Kakasbos, and 11 of which carry description of Dioscurs and Goddess were studied. All the materials which were studied are made of limestone. Kakasbos/Heracles is mentioned as on inscriptions. On the other hand, Dioscurs acquired holy property later along with the information on the mythology. Votive stelae with heros/god with horse were dedicated to Goddess described with Dioscurs and to heros/god Kakasbos/Heracles as both iconographically and epigraphically by individuals private. Votive was presented to heros/god scratching person names mostly to the architrave. The aim of this is the God's protection of the person who dedicated. This is also the same on Dioscurs. Generally, Dioscurs were described with symbols of eagle and snake. Because these animals are related to sky and underground, they were used as symbols. Dioscurs are always seen with a Goddess. Although it is not clear who the Goddess is, there are rumours that it can be Artemis Ephesia or Helena because of its symbol of crescent. Existing at Fethiye Museum, votive stelae with Kakasbos/Heracles and Dioscurs described with Goddess were found at Seki Plateau (Oenoanda, Balboura and Little Termessos) from Ancient Telmessos and brought to the museum after buying. And these works are evaulated in an important group of local cult which were produced in 2nd-3rd cent. A.D. at different types, belonging to West-Northwest Lycia, Pisidia Regions, showing local features.