İbnü`l-Esir`in el-Kâmil Fi`t-Tarih adlı eserine göre kürtler ve yaşadıkları bölgeler

Abstract

Bu araştırma, Ortaçağ İslam tarihçiliğinin önemli isimlerinden İbnü'l-Esir'in el-Kâmil Fi't-Tarih adlı eserinde Kürtlerle ilgili kayıtların bir değerlendirilmesidir. Eser, Kürtler ve yaşadıkları coğrafyalar hakkında Ortaçağ İslam tarihi içerisinde en çok ve en özgün bilgiler içeren bir kaynak olarak dikkat çekmektedir. Bu bağlamda eserin sona erdiği 1231 yılına kadar olan kayıtlar incelendiğinde Kürt aşiretleri, hanedanlıkları ve Kürtlerin yaşadıkları coğrafyalar hakkında bilgiler bulmak mümkündür. Müellifin kayıtlarında Kürtlerin, el-Cibal, ez-Zevzan, el-Cezire, Azerbaycan'ın güneyi, Ermeniyye, Musul ve Fars bölgelerinde yaşadıkları görülmektedir.Eserde Kürtlerin tarihsel süreçteki rollerine baktığımızda, Kürtlere ilk kez Hz. Ömer (634-644) dönemindeki İran fetihleri esnasında rastlanmaktadır. el-Kâmil Fi't-Tarih'de, erken İslam döneminde Kürtlere dair bilgiler oldukça sınırlıdır. IX. yüzyıldan itibaren Kürtlere ilişkin bilgilerin arttığı gözlenmektedir. Eserde pek çok Kürt aşiretinden bahsedilmekte ve bunlardan Mervani, Hasneveyhi ve Annazi emirliklerinin XI.-XII. yüzyılda dönemin siyasi hadiseleri içerisinde önemli roller üstlendikleri görülmektedir. XI. yüzyılda Oğuz göçlerine paralel Kürtlere dair bilgilerin de arttığı bir başka gelişme olarak dikkat çekmektedir. Müellifin kayıtlarında, Kürtlerin yaşadıkları coğrafyalarda meydana gelen büyük sosyal ve siyasal değişimlere de rastlanmaktadır. Genel olarak bakıldığında eserde, Abbasîler, Büveyhîler, Oğuz göçleri, Büyük Selçuklular, Zengiler, Eyyûbîler ve Moğol istilası gibi önemli siyasi olaylar gerçekleşirken, Kürtler de bu siyasi olaylar içerisinde birer aktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

This study is a consideration of documents regording Kurds in the work called al-Kâmil Fi al-Tarikh by İbn al-Athir who is one of the most important historians of Middle Ages. The work stands out including full of authentic information concerning the places Kurds lived in the history of Islam in Middle Ages. In this context, it is possible to find information regardly Kurd dynasties, tribes and the places Kurds lives to the 1231 which is expiring date of the work. Records of author show us that Kurds live in the following regions, el-Cibal, ez-Zevzan, al-Jazeera, the South of Azerbaijan, Ermeniyye, Mosul and Persia.When we look at the roles that Kurds took in the history, we encounter them for the first time in the period of Hz. Omar (634-644) in the Persian conquests. Information about Kurds in the period of early Islam is very limited in the Al-Kâmil Fi al-Tarikh. From IX. century onwards, it is observed that information about Kurd increases. In the work, a lot of Kurd dynasties is being mentioned and it's observed that among these Marwanids, Hasneveyh and Annazi took really important roles in the political affairs during XI-XII. centuries. Another important fact that draw attention that in paralel to Oguz immigrations in XI. century information about Kurds was increased. In the records of author, we observe important social and political developments in the regions Kurd lives.In general in the work we confront with Kurd as being agent while political events such as Abbasid, Buveyhis, Oguz immigrants, Seljuks, Zengid, Ayyubids and Mongol conquests take place.