Beşkaza Yöresi Yörük-Türkmen mezar taşları ve damgaları

Abstract

Ölüm, kültürleri çok yönlü kuşatan bir olgudur. Bu olgu karşısında çaresizliğinin farkına varan toplumlar, ona karşı dini inançları ve kültürleriyle tutumlar geliştirmiştir. Zamanla bu tutumlar uygulama halini almış ve toplumların vazgeçemediği adetleri halini almıştır. Dünya üzerindeki toplumlar ele alındığında farklı coğrafyalara dağılmış olmalarına rağmen Türklerin, yüzlerce yıl boyunca sürdürdükleri konar-göçer hayatın etkisiyle kültürlerindeki dirençle ölüm olgusuna yönelik mezar taşı, damgalar ve mezar biçimi olmak üzere çeşitli geleneklerini uyguladıkları görülür. Türk toplulukları arasında bu gelenekleri günümüzde en sıkı uygulayanlara baktığımızda Yörük-Türkmenlerin olduğu görülür. Eski Türk sosyal yaşantısına sahip olan Yörük-Türkmenler, mevcut kültür birikimleriyle adeta İslamiyet öncesi dönemden günümüze ulaşmışlardır. Bu tez çalışması ile tarihi kayıtlarla XIII. yüzyıldan günümüze dek Yörük-Türkmen topluluklara ev sahipliği yaptığı sabit olan Beşkaza Yöresi'ndeki mezar taşı, damga ve mezar biçimlerinin kökenleri kaynaklar ışığında incelenmiştir. Tezin ilk bölümünde Beşkaza Yöresi'nin mezar kültürüne etki eden unsurlar ve bu unsurların Türk Kültürü'ndeki tarihi kökenleri incelenmiştir. İkinci bölümdeyse mezarların ilk örnekleri, oluşum sebepleri ve İslamiyet öncesi dönemdeki örnekleriyle yöredeki yansımaları ele alınmıştır. Üçüncü kısımda, Türklerdeki taş inancının meydana gelişi, mezar taşını oluşturan faktörler ve İslamiyet öncesi döneme ait mezar taşları ile Beşkaza'daki örnekleri açıklanmıştır. Dördüncü ve son kısımdaysa Türklerde damga geleneği, damgaların kullanım amaçları ve yöredeki mezar taşlarında bulunan damga örnekleri incelenmiştir. Beşkaza Yöresi'ne yönelik yapılan bu çalışmayla Türk Kültürü'nün önemli unsurları olan mezar taşlarının, damga geleneklerinin ve mezar yapılarının tarihi seyri ortaya konulması hedeflenmiştir. Anahtar kelimeler: Beşkaza, Yörük, Türkmen, mezar taşları, damgalar, mezarlar, gelenek.

Death is a fact which surrounds the cultures of the societies in many ways. Societies that become aware of their desperation against it, have improved attitudes against this fact with their religious beliefs and cultures. By turning into practices, in time, these attitudes become indispensable traditions of the societies. When all societies of the World considered, Turks who spreaded to different geographies, have succeeded to maintain their tombstone, stamp and grave style traditions since today, with the effect of their nomadic life style and cultural resistance. When we check the strict followers of these traditions nowadays, they are Yoruk-Turkmen communities. These communities which have the old Turkish social life, almost represent a pre-Islamic life style with their cultural heritage. With this thesis study, we examine tombstone, stamp and grave styles and its roots lasting from old times of Turkish Culture through Beskaza Region's, where the Yoruk-Turkmen communities were living since 13th century according to historical records.For this reason, we examine what are the facts that affect the Beskaza Region grave culture and its stages in history, in the first chapter. In second chapter roots of grave traditions, pre-Islamic examples and their repercussions through the region are examined. In the third chapter, how the stone tradition came out in Turkish Culture, the facts which generated gravestone and both tombstones of the pre-Islamic period and its examples in Beskaza region are explained. In the fourth and last chapter, stamp tradition of Turks, why they used and their examples on tombstones are discussed. With this study, it is aimed to reveal the historical course of the gravestone, stamps traditions and grave styles in Turks over Beskaza Region.Keywords: Beskaza, Yoruk, Turkmen, tombstones, stamps, graves, tradition.