Fuzûlî`nin gazellerinde beşerî his ve hasletler

Abstract

Fuzûlî'nin gazelleri üzerinde yapılan çalışmada, temel bakış açısı iki alan üzerinde yoğunlaştırılmıştır. İlki teorik olup his ve hasletlerin gazellerde nasıl işlendiğidir. İkincisi ise aşk içerisinde his ve hasletlerin işlevinin ne olduğuna dairdir. Çalışma içerisinde, on beş his ve yirmi üç haslet söz konusu edilmiştir. Hisler duygu zemini ve duygu ânı kavramları etrafında yeni bir metodik yaklaşımla ele alınmıştır. Hissin diğer hislerle ilişkisi de ihmal edilmemiştir. Buna göre, gazellerde işlenen temel duygu aşktır. Diğer tüm duygular aşkla ilgileri nispetinde şiire girerler. Hasletler için de aynı durum söz konusudur. Ayrıca hepsi aşkın anlatılmasında araç konumundadırlar. Hislerin temel hissedicisi, yanî duygu öznesi âşıktır. Sevgili duygu durumuna katılmaz. Çoğunlukla duygu nesnesi konumunda hissin ortaya çıkmasına neden olan/sağlayan durumundadır. Dolayısıyla âşık aşkta, aktif sevgili ise pasif konumdadır. Âşık, beşerî alanda büyük oranda olumsuz duygular ve durumlar içerisindedir. İlâhî alanda ise hepsi tam tersine dönüşür. Şâirler, bu iki alandaki karşıtlık üzerinde çoğu zaman beyitlerini kurgularlar. Yine sevgili, beşerî alanda yaptıklarıyla olumsuz bir görünüm arz eder. Aynı şekilde bunlar da, ilâhî alanda bir minnet, bir lütuf ve bir ihsana dönüşür. Hasletler noktasında âşık, hemen tüm olumlu özelliklere sahiptir. Buna karşın sevgili genellikle olumsuz hasletlerin sahibidir. Tüm bunların yanında, şiirdeki his ve hasletlerle ilgili durumların yalnızca âşığın (şâirin) gözünden böyle olduğunu hatırlatmakta fayda var.

In the work on Fuzuli's gazelles, the main point of view is concentrated on two areas. The first is the theoretical and how the emotions and the temperamental features are dealt with in the gazelles. The second is about the functions of emotions and temperamental features in love. In the study, fifteen emotions and twenty-three temperamental features have been mentioned. The feelings have been dealt with a new methodological approach around the concepts of emotional basis and the moment of emotion. Relations of feelings with other senses are also not neglected. According to this, the fundamental emotion dealt with in the gazelles is love. All the other emotions are located in the poetry in relation to love. The same is true for the temperamental features. Moreover, they are all in instrumental position in the narration of love.The basic feeler of feelings, that is to say the feeling subject is the lover. The beloved does not participate in the mood state. S/he is mostly the object of emotion that enables feeling to emerge. Accordingly, the lover is active in love and the beloved is passive. Lover is largely in negative emotions and situations in the human field. In the divine field, they all turn into the exact opposite direction. Poets often construct their couplets on oppositions in these two areas. Again, the beloved appears to have a negative outlook on the human field. Likewise, these become gratitude, a grace, and a blessing in the divine field. At the point of the temperamental features, the lover have all the positive characteristics. On the other hand, the beloved usually owns bad temperamental features. In addition to all this, it is useful to remind that the situations related to emotion and temperamental features in poetry are only valid in the eyes of the lover (the poet).