ABD arşiv belgelerine göre Türkiye`de askeri darbeler (1960-1980)

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti tarihinde darbeler geniş yer tutmaktadır. Ülkenin demokratikleşmesi sürecinde en büyük engel teşkil eden darbeler, devlet yapısı başta olmak üzere sosyoekonomik yapıda da önemli değişiklikler meydana getirmiştir. Darbelerde siyasi istikrarsızlık gibi toplumsal ve ekonomik gerekçelerle ordu yönetime el koymuş ancak farklı sonuçlar doğurmuştur. Darbelerin amaç ve sonuçları arasındaki bu tutarsızlık durumunun darbeler hakkında birçok iddianın da ortaya atılmıştır. Bu iddialardan birisi de darbelerin arkasında ABD'nin olduğudur.Soğuk Savaş yıllarında dünya iki kutba ayrılmış ve sonrasında Sovyet Rusya ile ABD'nin çekişmesine sahne olmuştur. Çeşitli araştırmalarda ABD'nin bu yıllardan başlamak üzere birçok ülkeye kendi çıkarları için müdahale ettiği hakkındaki bulgular Türkiye'deki darbelerin arkasında da ABD'nin olduğu iddialarını güçlendirmiştir. Bu iddiaların günümüze kadar kanıtlanamamış olması kimi zaman gerçekten uzak, komplo teorilerine dayalı bilgi kirliliğine neden olmuştur. Bu durum ülke tarihinde böylesine geniş bir yere ve derin bir etkiye sahip darbelerin tam anlamıyla anlaşılmasını engellemiştir.Çalışmada yakın zamanda araştırmacıların hizmetine sunulan ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (Central Intelligence Agency-CIA) arşivi başta olmak üzere ABD Dışişleri Bakanlığı (The Foreign Relations of the United States-FRUS) arşivi ve döneme ışık tutacak arşivlerde Türkiye'de yaşanan darbelerin izleri araştırılmıştır. Bu süreçte yaşanan gelişmeler karşısında ABD'nin tavrı tespit edilmiştir. Bu arşivlerin yanı sıra ülkedeki darbeleri aydınlatacak birinci el kaynaklar başta olmak üzere dönemi aydınlatan araştırma eserleri incelenmiş, elde edilen bulgular ortaya konulmuştur.

The coups in the history of the Republic of Turkey hold large place. The coups which are seen as one of the main obstacles in the democratization process of the country have caused significant changes in the socioeconomic structure, especially the state structure. In Coups military administrations seized the governments by putting various social and economic reasons such as political instability, ones; but they produced different results from their aims. This inconsistency between the goals and the results of coups is also reflected in the research on coups in which many claims about the impacts of the coups have been put forward and one of which is that the United States was behind the coups.In the Cold War years, the world was separated into two poles and witnessed the conflict between Soviet Russia and the USA. The findings of the various research indicate that the United States interfered in many countries around the world for its own interests. These strengthened the claims that the USA was behind the coup in Turkey. The fact that these allegations have not been proven so far has sometimes caused remote information pollution based on conspiracy theories. This has prevented the full understanding of the coups which have such wide and profound influences in the history of the country.In the scope of this study, the trace of the coup made in Turkey are investigated in the archives of Central Intelligence Agency (CIA) of the USA, which has recently been put into service, the archives of Ministry of Foreign Affairs of the USA and the archives of the presidents of the USA and the archives which will clearly shed light on that period . The attitude of the United States has been determined in this process. In addition to these archives, research works that reflect the turning point, especially first hand sources to illuminate the crumbs in the country, have been examined and the findings obtained have been put forward.