Üniversitelerde yıldırma ve kültürel değerlerin yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarına etkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, üniversitelerde yıldırmanın yaşanma sıklığını, öğretim elemanlarının yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarını ve yıldırma yaşantıları ile kültürel değerlerin yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarına etkisini saptayarak, yıldırmanın nedenlerini, sonuçlarını ve yıldırmanın engellenmesine ilişkin alınabilecek olası önlemleri incelemektir.Bu araştırmada, nicel ve nitel araştırma desenleri bir arada kullanılmıştır. Araştırmada öğretim elemanları arasında yıldırma davranışlarının ve yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarının saptanarak, kültürel değerlerin yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarına etkisinin incelenmesi amacıyla betimsel özellikteki ?tarama modeli? tercih edilmiştir. Yıldırmanın nedenleri, sonuçları ve önlenmesine yönelik görüşlerin incelenmesi amacıyla nitel araştırmalarda başlıca veri toplama tekniği olan görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 94 devlet üniversitesinde fen, sosyal ve sağlık bilimleri alanlarındaki fakültelerde görev yapmakta olan 69057 öğretim elemanı oluşturmaktadır. Araştırma örneklemine dahil edilecek öğretim elemanlarının görev yaptıkları fakülteleri belirlemek amacıyla tabakalı örnekleme yöntemi kullanılmıştır.Araştırmada tabakalama, öğretim elemanlarının görev yaptıkları bilim alanlarına göre yapılmıştır. 24 kamu üniversitesinde görev yapan toplam 28313 öğretim elemanı araştırmanın çalışma evrenine alınmıştır. 24 kamu üniversitesinin Fen Edebiyat, Eğitim, İktisadi ve İdari Bilimler ile Mühendislik Fakültelerinde, öğretim görevlisi, araştırma görevlisi, yardımcı doçent doktor, doçent doktor ve profesör doktor kadrolarında görev yapan toplam 1044 öğretim elemanı araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Araştırmanın gerektirdiği nitel veriler, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yoluyla, pilot görüşme uygulamaları ve yazılı basından yararlanılarak belirlenmiştir.Araştırma verileri, ?Öğretim Elemanları Arasında Yıldırma Ölçeği?, ?Yıldırma ile Başa Çıkma Yaklaşımları Ölçeği?, ?İdari ve Kültürel Değerler Ölçeği? ve ?Öğretim Elemanları Arasında Yıldırma Görüşme Formu? ile elde edilmiştir.Elde edilen nicel verilerin çözümlenmesinde bağımsız örneklemler t-testi, ANOVA testi, Kruskal Wallis-H testi, Mann Whitney-U testi, çoklu regresyon analizi gerçekleştirilmiş, nitel veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir.Araştırma sonucunda öğretim elemanlarının iş ve iş performanslarına, meslektaşlarla iletişim ve ilişkilerine, kişisel özellik ve değerlerine yönelik saldırılara, tehdit ve şiddet içerikli davranışlara maruz kaldıkları saptanmıştır. Araştırma sonuçları, kadın öğretim elemanlarının iş ve iş performansına saldırı ile meslektaşlarla iletişim ve ilişkilere saldırılara daha fazla maruz kaldıklarını, yıldırma ila başa çıkma sürecinde yaşantılarını paylaşma eğiliminde olduklarını, erkek öğretim elemanlarının ise yıldırma karşısında direnme eğiliminde olduklarını göstermiştir. Ayrıca akademik unvan ve idari görev açısından alt konumda bulunan öğretim elemanlarının daha fazla yıldırmaya maruz kaldıkları ve yıldırma karşısında direnme yaklaşımını kullanma eğilimlerinin zayıf olduğu görülmüştür. Araştırmada öğretim elemanlarının maruz kaldıkları yıldırma yaşantılarının ve sahip oldukları kültürel değerlerin yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarını etkilediği saptanmıştır.Yıldırmanın psikolojik, fiziksel ve ekonomik olarak mağdurları etkilediği, iş performansına ve aile yaşamına ilişkin olumsuz sonuçlar yarattığı ayrıca yıldırmayı gözlemleyen diğer öğretim elemanlarının süreçten olumsuz etkilediği görülmüştür. Yıldırmanın önlenmesine yönelik olarak öğretim elemanlarının görüşleri; etik kurulların oluşturulması, rektörlük seçim sistemi ve rektörlük yetkileri, öğretim elemanlarının eğitimi temaları çerçevesinde incelenmiştir.

The aim of this study is to investigate the causes and results of mobbing and what measures could be taken by determining the frequency of mobbing, instructors? coping strategies of it and the effect of mobbing experiences and cultural values on the strategies of coping with mobbing.In this study qualitative and quantitive research techniques are employed. In order to investigate the effect of cultural values on coping strategies with mobbing, mobbing attitudes among instructors and coping strategies with mobbing are identified by one of the descriptive analysis method, survey model. With the purpose of examining opinions on the causes, results, and precautions against mobbing interview technique, which is the main data collecting method of qualitative researches, is employed. The universe of the study consists of 69057 instructors from 94 state universities, who work in the faculties of science, social and health sciences.With the intention of determining the instructors who are included in the research sample stratified sampling method is applied. Stratifying was done according to the instructors? fields of study. The target population of this study consists of 28313 instructors from 24 state universities. The sample of this research is composed of 1044 instructors who work as a lecturer, research assisstant, assisstant professor doctor, associate professor, and professor doctor in 24 state universities.Data is obtained by ?Mobbing Among Instructors Scale?, ?Approaches in Coping With Mobbing Scale?, ?Mobbing Among Instructors Interview Form?.Quantitative data were analysed by independent sampling t-test, ANOVA test, Kruskal Wallis-H test, Mann Whitney-U test and multiple regression analysis. Qualitative data is analysed by content analysis.The study results indicated that instructors have assaults against their job and job performances, communication and relationship with colleagues, their personal characteristics and values, and that they are exposed to threatening and violent behaviours. According to the conclusions, women instructors are more exposed to assaults against job and job performances and communication and relationship with colleagues, and they tend to share their mobbing experiences in order to cope with it, while men instructors tend to solve problems when coping with mobbing. The study conclusions also indicated that instructors with lower academic title and administrative function are more exposed to mobbing and their tendency to make use of problem solving method is weaker. In addition, it is also found that instructors? mobbing experiences and cultural values affect their strategies of coping with mobbing.It is observed that mobbing affects victims psychologically, physically, and economically and brings aftermath in terms of job performance and family life. In addition, it is found that other instructors are also adversely affected by mobbing process. Insructors? views on preventing mobbing are studied around the themes of rectoral election system and rectoral authorization, and the training of instructors.