XVI. yüzyılda Rumeli bölgesinde tekkeler ve zaviyeler (Sağ kol örneği)

Abstract

Rumeli Bölgesi sağ kol kazalarından çalışmaya esas teşkil etmiş olanlarında toplam 106 zaviye kaydına rastlanmıştır. Bunlardan 65'i Edirne, 1'i Çirmen, 10'u Dimetoka, 2'si Ferecik, 5'i Hasköy, 3'ü Yenice Zağra, 2'si Tekirdağı, 1'i İpsala, 5'i Filibe, 1'i Keşan, 4'ü Tatarbazarı, 6'sı Eski Zağra, 1'i Kızılağaç kazası sınırlarında kurulmuştur. Zaviyelerin kuruluş tarihleri kesin olarak belirlenememiştir. Edirne şehrinde tespit edilmiş olanlar genellikle devlet adamları ya da tanınmış şahıslar tarafından kurulmuş oldukları için diğer kazalardaki zaviyelere nazaran kuruldukları tarih aralıkları tahmin edilebilmektedir. Zaviyeler, kurulduklarından itibaren evlatlık vakıf haline getirilerek kurumsal çerçevede varlıklarını sürdürmüşler, mevcut imkânlarını korumaya çalışmışlardır. Görevlileri öncelikle vakıf kurucuları soyundan gelenler, olmaması durumunda ise vakfiyesinde belirlenen şahıslardır. Söz konusu şahıslar genellikle farklı bir vakfın görevlisi ya da zaviye vakfının yakınında bulunan bir dinî kurum görevlisidir. Gelir kaynakları genellikle kuruldukları devirlerde sahip oldukları mülkler, başka vakıflardan sağlanan yardımlar ile sadakalardır. Kuruluş devrinde sağlanmış devlet imtiyazı XVI. yüzyılda tespit edilememektedir. Tekke-zaviyeler sosyal ve kültürel hayata katkıda bulunmuş kurumlar olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Vakfiye kayıtlarına göre zaviye mutfakları sadece görevlilere değil gelip geçen yolculara, fukaraya hizmet vermiştir. Bazı zaviyelerin kendilerine ait kütüphanesinin olması, kültürel hayata da tesir ettiklerini gösterir. Anahtar Kelimeler:Hacı Bektaş-ı Velî, Kalenderîlik, Tekkeler, Zaviyeler, Bektaşîler, Bektaşîlik, Dervişler, Gülşeni, Gül Baba, Hacı Bayram Velî, Rumeli, Sağ Kol

Essential to work in Rumelian Right Branch District totally 106 zawiyas records were found. 65 of these Edirne, one of these Çirmen, 10 of these Dimetoka, 2 of these Ferecik, 5 of these Hasköy, 3 of these Yenice Zağra, 2 of these Tekirdağı, 1 of these İpsala, 5 of these Filibe, 1 of these Keşan, 4 of these Tatarbazarı, 6 of these Eski Zağra and one of these Kızılağaç were established at the boundaries of the district area. The date of the establishment of the zawiyas is not known precisely. Since those established in the city of the Edirne were usually by the statesmen or well- known people, the date ranges can be estimated according to the other district's zawiyas. Since zawiyas were established they became into family endowments and they have maintained their assets as institutions and they tried to protect their assets. The attendants of the foundations primarily the people who were descend from the foundation constituents in the case of non existence the people who were specified by the foundation. The relevant people were usually the attendants of the different foundation or a chaplain which was near the zawiya. Usually their sources of income were their possessions at the time they were established, handouts, donations and grants provided by other foundations. The state concessions provided at the time of establishment could not be detected in the XVI Th century. Dervish lodges had continued to exist as institutions contributing to social and cultural life. According to the foundation's certificate charter records the zawiya's kitchens not only serviced the attendants but also pass byer passengers and the poor people. The fact that some zawiyas had their own libraries, they had influence on cultural life.Keywords: Hacı Bektaş-ı Velî, Kalenderîlik, Lodge, Zawiyas, Dervishes, Gülşeni, Gül Baba, Hacı Bayram Velî, Rumelian,Right Branch,