I. Dünya Savaşı`nda Irak-İran cephesi: İaşe ve sağlık hizmetleri

Abstract

Lojistik hizmetler konusunda Balkan Savaşlarında çok kötü bir sınav veren Osmanlı ordusu, Birinci Dünya Savaşı'na da eksiklerini tamamlayamadan girmiştir. Trablusgarp ve Balkan savaşları nedeniyle kötüleşen mali durum, lojistik hizmetlerin temelini oluşturan üretim, sağlık ve ulaştırma hizmetlerinin daha da kötüleşmesine yol açmıştır. Bu sorunlarla baş etmeye çalışan Osmanlı ordusu, Çanakkale, Kafkasya, Suriye, Irak ve Galiçya gibi cephelerde dönemin büyük güçlerine karşı savaşmak durumunda kalmıştır. Çanakkale ve Kafkas cephelerine askeri ve stratejik açıdan daha fazla önem verildiğinden eldeki kısıtlı imkânlarla öncelikle bu iki cephenin ihtiyaçlarının karşılanmasına çalışılmıştır. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden Irak Cephesi ise `önemli bir düşman saldırısının beklenmediği savaş riski düşük bir bölge` olarak kabul edildiğinden burada kapsamlı hazırlıklara girişilmemiştir. Öyle ki savaşın ilk aylarında bu cephedeki Türk birliklerinin önemli bir kısmı, Kafkasya (3. Ordu) ve Suriye (4. Ordu) cephelerine kaydırılmıştır. Geriye kalan az sayıdaki kuvvetler, Irak ve Havalisi Genel Komutanlığı çatısı altında teşkilatlandırılsa da bölge muhtemel bir düşman saldırısına karşı neredeyse savunmasız bırakılmıştır. Cephede kalan az sayıdaki birlikler için gerekli olan sınırlı seviyedeki lojistik hizmetler ise Halep merkezli olarak yürütülmüştür. Savaşın ilerleyen aylarında bölgeye yönelen İngiliz tehdidine karşı Irak Cephesine büyük kuvvetler sevk edilince 1915 yılının ekim ayında merkezi Bağdat olmak üzere 6. Ordu adıyla yeni bir ordu kurulmuştur. Cephenin artan lojistik ihtiyaçlarını karşılamak için ise 6. Ordu Menzil Müfettişliği oluşturulmuştur. Merkezi Bağdat'ta olan Menzil Müfettişliğinin görevi ordunun lojistik hizmetlerini planlamak, yürütmek, menzil teşkilatı adı verilen lojistik birimin tesislerini kurmak, ordunun ihtiyaçlarını zamanında ve eksiksiz olarak karşılamaktı. Kaynaklar sınırlı, yollar ve ulaştırma vasıtaları yetersiz olduğundan Irak Cephesi'nde menzil teşkilatının kuruluş ve işleyiş aşamalarında ciddi sorunlarla karşılaşılmıştır. Özellikle süreklilik gerektiren yiyecek maddelerinin sağlanması ve birliklere ulaştırılması konusunda yaşanan sıkıntıların, vergi tahsilatında karşılaşılan güçlüklerin, tarımsal üretimin sınırlı ve yetersiz oluşunun ve bölgenin coğrafi yapısından kaynaklanan diğer güçlüklerin üstesinden gelmek hiç de kolay olmamıştır. Savaş yılları boyunca Osmanlı sahillerinde devam eden düşman ablukası, yiyecek ihracatını imkânsız kıldığından ülkenin diğer yerlerinde olduğu gibi Irak'ta da yiyecek ihtiyaçlarının bölgesel kaynaklardan karşılanmasını zorunluluk haline getirmiştir. Bir de buna, seferberlik kuralları gereği her ordunun yiyecek ihtiyaçlarını kendi bölgesinden sağlama zorunluluğu eklenmiştir. Bu koşullar altında Irak Cephesi'ndeki birliklerin yiyecek ihtiyaçları hiçbir zaman tam ve eksiksiz olarak karşılanamamıştır. İyi beslenemeyen, çoğu zaman aç kalan askerlerin sağlığı bozulmuş, savaş motivasyonları düşmüştür. Orduya sağlık hizmeti vermek için yeni tesisler açılmış, mevcutların kapasitesi arttırılmış ise de ordu mevcudunun gitgide artması yüzünden hastane, nekahethane, revirler ve laboratuvar gibi birimlerin ihtiyacı karşılaması mümkün olamamıştır. Yeterli sayıda sağlık personeli sağlanamamıştır. Yaralılar ve hastaların tedavisi gerektiği gibi yapılamadığından can kayıplarının önüne geçilememiştir. Ordu emrinde hizmet gören yük ve binek hayvanlarına da yeterli miktarda yem ve yiyecek sağlanamamış, veterinerlik hizmeti verilememiştir. Bu yüzden birçok hayvan ya kaybedilmiş ya da iş göremez hale gelmiştir. Bu çalışmada Irak Cephesi'ndeki Türk ordusunun iaşe ve sağlık hizmetleri özelinde lojistik destek hizmetlerinin işleyişi ve bu işleyişte karşılaşılan sorunlar üzerinde durulmuştur. Böylece iaşe ve sağlık hizmetlerinin savaşın gidişatı üzerindeki etkilerinin belirlenmesine çalışılmıştır.

The Ottoman Army which failed badly in logistical services at Balkan Wars entered the Fist World War One also without completing her deficiencies. The financial situation that was devastated due to the Balkan Wars deteriorated the production, health and transportation services which constitute the fundamentals of logistical services. Dealing with these problems, the Ottoman Army had to fight against the superpowers of the time at fronts such as Gallipoli, Caucasia, Syria, Iraq and Galicia.The needs of the Gallipoli and Caucasian fronts were initially met since these two fronts were considered militarily and strategically more important. In the Iraqi front which is the topic of this study, there hasn't been much preparation because it was `considered a low risk war region with no major enemy attack expected.` Such that the vast majority of Turkish troops in this front were deployed to the Caucasian (3rd Army) and Syrian (4th Army) fronts in the first months of the war. Although the rest of the troops were reorganized as Iraqi District General Command, the region was vulnerable to the enemy attacks. The limited logistical services to the few troops at the front were conducted from Aleppo.A new army, named the 6th Army was established in Baghdad in October 1915 when there were new deployments to the Iraqi front due to the English threat to the region in the following months of the war. 6th Army Menzil Müfettişliği (district inspectorate) was established in order to meet the growing logistical demands of the front. The task of the Menzil Müfettişliği based in Baghdad was to plan, execute, establish units that are called Menzil Teşkilatı (district organization), and to meet the needs of the Army timely and completely.The establishment and execution of the Menzil Teşkilatı in the Iraq Front met many difficulties since there was a shortage of resources and transportation vehicles. To overcome the difficulties such as providing the continuation of rations, collecting taxes, managing the shortages in agricultural production and tackling other problems caused by the region's terrain were especially not easy to handle. Because of the siege of the Ottoman coasts during the war years, it was impossible to export food to Iraq as well as to the other parts of the country and it was a necessity to meet the ration needs locally. Additionally, each army was responsible to procure the ration needs locally as a rule of the mobilization. Under these conditions, the needs of the troops in the Iraqi front were never met completely. Ill-nourished and hungry most of the time, leaving soldiers sick and without motivation.It was not possible for hospitals, infirmaries, asylums and laboratories to meet the demands of the growing army although some installations were erected in order to serve the army health services. There were not enough health personnel. Casualties were not prevented since there was not enough care for the wounded and the sick.There was also not enough forage and ration for the load animals and horses as well as insufficient veterinary services. Therefore, many load animals and horses were incapable of work or died.In this study, the management of the logistical services and the problems faced during these services were emphasized, exclusively ration and health services in the Turkish Army in Iraqi Front. Thus, the study aimed to understand the effects of ration and health services on the course of the War.