Azerbaycan`da siyasal yapı: Sovyet öncesi dönem, Sovyetler Birliği dönemi ve sonrası

Abstract

Azerbaycan dünyanın eski ve kültürel açıdan zengin tarihe sahip yaşayış yerlerinden birisidir. Azerbaycan`ın sahip olduğu eski ve zengin devletçilik geleneği Azerbaycan`ın ağır ve trajik anlarında defalarca kırılsa da, Azerbaycan halkı bu trajedileri atlatabilmiştir. 19. yüzyılda Çarlık Rusya ve İran arasında yaşanan savaşlar sonrası Azerbaycan toprakları bu iki devlet arasında bölünmüştür. 1917`den günümüzedek geçen yıllarda Azerbaycan`da Çarlık Rusya yönetimi yıkılmış ve ardınca 3 devlet kurulmuştur. Bunlar sırasıyla Azerbaycan Halk Cumhuriyeti (1918-1920), Azerbaycan SSC (1920-1991) ve Azerbaycan Cumhuriyeti`dir (1991`den günümüzedek). Başka ifadeyle Azerbaycan halkı XX. yüzyılın başlangıcından itibaren büyük bir bağımsızlık mücadelesi vermiş ve bir yüzyıl içerisinde iki kere bağımsızlık kazanmıştır. 1920 yılından itibaren Bolşevik yönetiminin kurulduğu, 1922 yılında ise Sovyetler Birliği`ne birleştirilen Azerbaycan 70 yıllık bir süre içerisinde SSCB üyesi bir devlet olarak komünist ideolojinin etkisi altında yaşamıştır. Bu dönem çoğu zaman Bolşevik işgali olarak nitelendirilmektedir. Fakat Sovyet döneminde birçok alanda yaşanan gelişimlerden bahsedilmesi ve bu gelişimlerin hakkıyla değerlendirilmesi gerekmektedir. SSCB`nin dağılmasıyla Azerbaycan`ın 18 Ekim 1991 tarihinde tekrar bağımsızlık kazandığı andan günümüze kadarki 28 yıl boyu geçtiği tarihsel yol siyasi ve ekonomik potansiyelin artması, bölgede söz sahibi güçlü bir konuma gelmesi ve uluslararası arenada önemli bir pozisyona sahip olmasına getirip çıkarmıştır. Sovyet döneminde ve hatta günümüzde yapılan araştırmaların çoğu Azerbaycan`da yaşanan siyasal gelişmelerin öğrenilmesi açısından birtaraflı olmakta ve gerçekleri tam olarak yansıtmamaktadır. Bu çalışmanın amacı Azerbaycan`da Sovyet dönemi öncesi, Sovyet dönemi ve sonrası yaşanan siyasal gelişmeleri tarafsız bir bakış açısından incelemek ve yaşanan olaylara ışık tutmaktır.

Azerbaijan is one of the oldest and culturally rich historical places in the world. Although Azerbaijan's old and rich statism tradition has broken repeatedly in the heavy and tragic times of Azerbaijan, the Azerbaijani people have survived these tragedies. In the 19th century, after the wars between Russia and Iran, Azerbaijan was divided between these two states. In 1917, after the collapse of the Tsarist Russia and its government in Azerbaijan, three states were established. These are respectively Azerbaijan Peoples Republic (1918-1920), Azerbaijan SSR (1920-1991) and Azerbaijan Republic (1991-until now). In other words, the people of Azerbaijan gave a great independence struggle from the beginning of the 20th century onwards, and two times in a century gained its independence. Since 1920, the Bolshevik administration was established and in 1922 Azerbaijan was united in the Soviet Union. In 70 years, Azerbaijan has lived under the influence of communist ideology as a member state of the USSR. This period is often described as the Bolshevik invasion. However, the developments in many areas during the Soviet period should be mentioned and these developments should be evaluated correctly. With the dissolution of the USSR, Azerbaijan gained independence on 18 October 1991. From this moment on, during the historical path of Azerbaijan in 28 years, it has increased the political and economic potential, gained a strong and prominent position in the region and international arena. Most of the researches carried out during the Soviet period and even nowadays do not fully reflect the facts in terms of learning the political developments in Azerbaijan and are one-sided. The aim of this study is to examine the political developments in the pre-Soviet, Soviet, and post-Soviet period from an objective point of view and to shed light on the events.