Muğla ve çevresinin iklimi

Abstract

: ÖZET*, Muğla ve Çevresinin İklimi Araştırma alanımızı oluşturan `Muğla ve Çevresi` Güneybatı Anadolu'da yer alır. Bu alan Menteşe yöresinin güneyi ile Teke yöresinin batı kesimini kapsar. Batıdan Ege denizi, güneyden Akdeniz ile çevrili olup, idari bakımdan kabaca Muğla ili sınırlarına karşılık gelir. Oldukça arızalı morfolojisi ile dikkati çeken inceleme alanının ana morfolojik birimlerini, çok sayıda koy ve körfezin yer aldığı bir kıyı ile bu kıyıdan dik yamaçlarla çıkılan ortalama 500 - 600 m yükseltide bir plato ve bu plato üzerinde yer alan yüksekliği 2000 m' ye ulaşan dağlık alanlar oluşturur. Doğal çevrenin önemli bir elemanı olan iklimin yeryüzünün şekillenmesinden, insanın sosyal ve ekonomik faaliyetlerine kadar geniş bir etki alanı olduğu bilinmektedir. Böylece bir yerin iklim özelliklerinin bilinmesi doğal çevreyle ilgili birçok sorunun çözümüne yardımcı olacağı gibi bir bölge veya yörenin potansiyel imkanlarını da ortaya koyar. Bu nedenle `Muğla ve Çevresinin îklimi` adlı incelememizde ana amacımız yöredeki meteoroloji istasyonlarına ait rasat verilerini analitik yöntemler ile inceleyerek araştırma sahasının yerel klimatik özelliklerim ortaya koymak ve sahayı bu yönüyle bilim dünyasına tanıtmaktır. İnceleme sahasında iklim ve hava koşullarını coğrafi konumuna bağlı olarak Akdeniz havzasında egemen olan atmosfer sirkülasyonu belirler. Kışın polar ve tropikal hava kütlelerinin karşılaştığı bu alanda polar cephe ve Akdeniz cephesi ile oralarda doğan gezici siklon ve antisiklonlar etkili olurken yaz döneminde polar cephenin daha kuzeye çekilmesiyle Azor antisiklonu ile Basra alçak basıncı arasındaki hava akımının etkisinde kalır. Böylece inceleme alanında ikimi olaylarını kontrol eden hava kütlelerinin ve cephelerin etkisi mevsimlere göre değişir. Ancak inceleme sahasının bir kıyı yöresi olması ve relief özellikleri nedeniyle meydana gelen termik ve dinamik modifikasyonlar, makroklima şartlarında değişikliklere yol açar. Muğla ve çevresinde termik bilanço yılın büyük kısmında pozitif olup sadece Aralık aynıda negatif değerler alır. Bu durum inceleme sahasının solar iklim bakımından iyi bir konumda olduğunu göstermektedir.İnceleme alanındaki meteoroloji istasyonlarının verilerine göre yıllık ortalama sıcaklık değerleri 14.8 - 18.7 °C arasında değişir. Kıyıda yer alan istasyonların sıcaklık değerleri denizin ılıtıcı etkileri nedeniyle kıyıdan içeride ve yüksekte olanlardan daha fazladır. Bu özellik aylık sıcaklıklarda da görülür. Aylık ortalama sıcaklıklar en düşük değerini Ocak ayında (5.3 - 11.1 °C) alırken, Mayıs ayında yıllık otlamanın üzerine çıkar ve Temmuz ayında en yüksek değerine (25.8 - 28.1 °C) ulaşır. Yıllık amplitüd ise fazla yüksek değildir (16.6 - 20.5 °C ). Aylık ve yıllık sıcaklık değerlerinin göstermiş olduğu bu özellikler nedeniyle inceleme alanında `Akdeniz termik rejimi` tipi görülür. Genel basınç koşullarının mevsimlik durumuna bağlı olarak inceleme alanında aylık ortalama basınç sonbahar ve kış aylarında yüksek, ilkbahar aylarında yıllık ortalamaya yakın ve yaz aylarında ise yıllık ortalamanın altında olduğu görülür. Kış döneminde polar cephenin etkinliğine bağlı olarak sık sık gezici depresyonların etkisinde kalması nedeniyle basınç değerlerinde kararsızlık görülür. İnceleme alanında etkili olan genel atmosfer sirkülasyonu, kıyı konumu ve relief özellikleri gibi yerel koşulların etkisi nedeniyle modifikasyonlara uğradığından yere yakın tabakalardaki rüzgarların frekansları ve esiş yönleri arasında tam bir uyum bulunmaz. Bu özellik mevsimlere göre daha da belirginleşir. Genel olarak egemen rüzgarlar kuzey sektörlü olup, güney sektörlü rüzgarlar ikinci bir hakim yön olarak belirir. Rüzgarların esme hızlan ise 1.8 - 3.9 m/sn arasında değişir. İncelenen rasat süresi içerisinde, zaman zaman frontal faaliyetlerin etkili olduğu dönemlerde doğu ve güney sektörlerden süreklilik göstermiyen şiddetli fırtınalar estiği kaydedilmiştir. Sıcaklık rejimine bağlı olarak buharlaşmanın bütün yıl devam ettiği inceleme alanında yıllık potansiyel evaprasyon değerleri 1000 mm nin üzerindedir. Aylık evaprasyon termik rejime parelel bir seyir takip ederek en yüksek değerlerini yaz mevsiminde alırken minumum değerler kış mevsirnindedir. Ancak yaz mevsiminde buharlaşmayı karşılayacak kadar zeminde su olmadığından bu dönemde su noksanı belirir. Diğer taraftan su buharı basıncı sıcaklık ve buharlaşma koşullarının yıl içerisindeki gidişi nedeniyle yaz aylarında yükselir. Bağıl nem oranlan ise kış aylarında % 70 i bulurken yaz aylannda % 50 civarındadır. İnceleme alanında bulunan istasyonların sahip olduğu farklı relief ve bakı özellikleri nedeniyle yıllık ortalama yağış tutarları 654 mm ile 1191 mm arasında değişir. Yıl içerisinde yağışın mevsimlere dağılışı düzensiz olup yıllıkyağışın % 60'ı kış mevsiminde, % 20'si geçiş mevsimlerinde düşerken) yaz mevsimi % l - % 5'lik oranı ile en az yağışlı mevsim olarak belirir. Bu özellikler inceleme sahasında hüküm süren yağış rejiminin Akdeniz yağış rejimi olduğunu ortaya koyar. Bunun yanısıra yağış tutarları yıllar arasında önemli oranda değişiklik gösterir. Bu değişiklik varyasyon katsayısı olarak ifade edildiğinde % 20'nin üzerindedir. Sonuç olarak Muğla ve çevresinde iklim bakımından geniş anlamda bir benzerlik bulunmasına rağmen istasyonların konum ve relief özelliklerine bağlı olarak yerel faklılıklar bulunur. Köppen tasnifine göre inceleme alanındaki kıyı istasyonları (Bodrum, Marmaris, Fethiye, Dalaman) Csah iklim tipine girerken, kıyıdan içeride ve nispeten yüksekte bulunanlar ( Muğla, Yatağan ) Csak iklim tipine girer. Thornthvvaite yöntemine göre nemli, yan nemli ve kurak yarı nemli yaz aylarında kuvvetli su noksanı, kış aylarında su fazlası olan deniz etkili iklim tipleri görülür. Erinç'in yağış etkinliği indis fomülüne göre; Muğla çok nemli iklim, Marmaris ve Dalaman nemli iklim, Fethiye, Bodrum, Milas ve Yatağan yarı nemli iklim tipi içerisine girer. Muğla ve çevresinde görülen bu iklim özelliklerinin insan etkinlikleri ve çevre üzerinde belirleyici bir rolü bulunmaktadır. Nitekim inceleme alanının morfoklimatik özellikleri, toprak tipleri, bitki örtüsü, akarsu rejimleri ve yetişen tanm ürünleri bu durumu yansıttığı gibi turizm bakımından gelişmesi üzerinde de iklim koşullan etkilidir. Örneğin deniz banyosu için uygun hava sıcaklığı ve deniz suyu sıcaklıkları Mayıs - Ekim aylarını arasım kaplayan yaklaşık 6 aylık dönem boyunca devam eder.

ABSTRACT THE CLIMATE OF MU?LA AND İT'S SURROUNDINGS Muğla and its environment as the field of the investigation are located in South-West Anatolia. This field covers the West side of Teke area and South of Menteşe area. it is framed by Aegean Sea from West and Mediterranean Sea from South which is that almost form Muğla city borders as to administration. Öne of the distinct feature of our investigation field is to have quite a hilly morphology where main morphological divisions are formed by too many gulfs and sub-gulfs. On its sea coasts, it has a lot of straight fronts, which is extended up to 500 - 600 m. high, where there is also a plato and on the top of which it has mountainous areas with hight of 2000 m. Climate, as öne of the main elements of natural environment, has wide impact area from the formation of the eartsurface to social and economic activities of human. Therefore, if climate features of a place is well known, the outcome will be to reach a number of important findings, which will also aid to solve the problems in relation to natural environment, reveal the potential promises of the region. For this reason, when we apply the sanıe logic to our evaluation, which is performed under the title of `Muğla ve Çevresinin İklimi`, our aims also reveal itself such a way that examining the observations findings gained from the regional meteorology stations by analytic methods and demonstrating local climatic features of aimed investigation field and consequently, introducing this particular chosen field to the world of science. in the field of evaluation, climate and weater conditions are determined by influential atmospher circulation, which is affective depending on geographic state in Mediterranean basin. At winters, in this field, when the polar and tropical weather masses meet polar front and Mediterranean front there can be seen affective mobile siclon and antisiclon among and around them. On the other hand, during the summer period, polar front affectively removes to north and it remains berween Azor antisiclons and Basra low pressure weather stream. Thus, affect of the vveather masses and of fronts, which control climatic events of investigationfield, varies in accordance of seasons. However, since investigation field is a sea region and due to its releif features termic and dynamic modifications, macroclimatic conditions are happened to change. Termic coast in Muğla and its environment is positive almost during whole year, except December which takes negative value. This state shows that status of the investigation field has suitable structure as to solar climate. The datas of meteorology stations in investigation field show that annual avarage heat values varies betvveen 14.8 - 18.7 °C. The heat values of stations datas, which take place on sea coasts, occur due to warmness of sea affects which starts from internal sea coast and it is much more than those remain high. This feature can be observed on monthly heat teperatures. For instance, while low value of monthly avarage heat can be seen in the month of January as (5.3 - 11.1 °C), in May it increases above the annual means and in the month of July it reaches the highest value as (25.8 - 28.1 °C). However, annual amplitude is not that much high (e. g. 16.6 - 20.5 °C). These monthly and annual heat values illustrate that `Mediterranean Termic Regime` type feature in our evaluation area. General pressure conditions depending the seasonal circumstances, m the field, monthly avarage pressure in the months of fail and of winter are high; in the months of spring it approaches to annual avarage; and in the months of summer it is below the annual avarage. in the period of winter, depending on polar front affect can oftenly be observed mobile depressions which negatively affect stability of pressure values. in the investigation field, general atmosphere circulation affect in accordance with states of caosts and of relief features appear due to local conditions affects and modifications within the wind frequancy and their blows directions towards the low ground levels and there has been no complate harmony between them. These features are getting obvious with respect to the seasons. Generally, uninterupted winds are northern sectorly; and southern sectoral winds has a secondary dominant role and direction characteristic. The speeds of winds varies betvveen 1.8 - 3.9 m/sec. Through the observation time, from time to time, when the frontal activities are affective on the violent winds blows are time to time observed and recorded.xm Depending on heat regime, in the investigation field, evaporation is observed during whole year and its annual potential evaporation values are above 1000 mm. Montly evaporation termic regime also goes on the same line, and its highest value is recorded at the summer season while its minimum value takes place during the winter. But, since there is no enough water on the ground for evaporation during the summer, because of this there has been shortage of water, from time to time, at this period of year. On the other hand, water evaporation pressure increases due to heat and evaporation conditions, in the months of summer of year. Relative humidity portions reach 70 % during the winter months, whereas, it reaches around 50 % during the summer months. According to the stations datas, which has different relief, in the investigation field, annual rainfall varies between 654 mm and 1191 mm. Through out the year, rainfall seasonal distribution is instable, so that annual rain is 60 % in winter season; and 20 % during the transition seasons, whereas, in summer season it has lowest degree as between 1 % and 5 %. These features of investigation field illustrate that dominant rainfall regime is Mediterranean rainfall regime. Moreover, rainfall shows remarkable change among annual portions. This change version is almost above 20 %. As a result, although Muğla and its environments have similarity in the wide context as to climate depending on states of stations and relief feature. They illustrate local differences. According to Köppen's classification, coast stations (Bodrum, Marmaris, Fethiye, Dalaman), which take place on the coasts of investigation field are belong to Csah climate type, those (Muğla, Yatağan) that are inside at the high locations belong to Csak climate type. According to Thornthwaite method, because of humidity, semi-humidity and the shortage of water in semi-humid summer months, in winter months can be seen wide water mass of affective sea climate type. According to rainfall pool value of Erinç, which suits the conditions of Turkey, take place in semi-humid and dry forest area borders. Muğla and Marmaris gain and show humid characteristic in the forest borders due to high rainfall value. As can be easily understood from what we said so far with respect to theXIV investigation field, the climate factors have direct affect over natural environment and thus, it has similarly certain affect over human activities. Because, the suitable heat conditions and the great number of the sunny summer days give rise to and be adequate ground for tourism activities as one of important factors. On the other hand, agricultural activities are regulated in accordance with climate so that the plantation goods are chosen with a view to warm climate features. The need for water during summer months can be obtained by means of irrigation.