Tecelli hayatı, edebi kişiliği ve divanının tenkidli metni

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi Tecellî Hayatı Edebî Kişiliği Dîvânı 'nın Tenkidli Metni İsmail TÜRKÖZMEN FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı 1997, Sayfa: 198 Bu tezde XVII. yy. şairi Tecellî'nin bilinen tek eseri, noktalı ve noktasız harflerden oluşan Dîvânı'nın elde mevcut dokuz nüshasından, kullanılabilir durumda olan sekizinin edisyon kritiği yapılmıştır. Tecellî'nin XVII. yy. 'da etkili olan Tasavvuf, Mahallileşme Cereyanı ve Sebk-i Hindî üslûbundan etkilendiği görülmüştür. Hatta mahallileşme, konusunda edebiyat tarihinde etkileri olabileceğinin önemli ipuçları tespit edilmiştir. Prizren'de doğan Tecellî, bu coğrafyanın kültürel atmosferinin etkisiyle şiirinde tasavvufu başlıca konu edinmiştir. Bölge şairlerinin ortak özellikleri olan; şekil konusundaki titizlik, dünyaya ait sorumluluklara karşı kayıtsızlık, samimi ve derinliği olan; hep yükseklerde gezen bir aldırmaz tavır, onun edebî kişiliğinin de başlıca özellikleridir. Başka bir özelliği de tarih merakından ve şekle olan hakimiyetinden kaynaklanan, ebced hesabıyla, tarih düşürme yeteneğidir.Tecelli'yi Şer'i ve tasavvufi konularda derin bilgiye sahip, sanatla, yakından ilgili, günlük politikaya karışmayan, zikir, sohbet, vaaz nasihat sema ve devi gibi yollarla kişinin iç dünyasını olgunlaştırmaya çalışan bu derviş tipi içerisinde değerlendirilebilir. Türk zevkinin çiçek asrında yaşayan Tecelli, eserinde gül, sümbül, nergis, benefşe redifli na'tler yazarken; muasırları olan Hafız Post ve Itri'nin musiki dehalarının Osmanlı'yı aşıp dünyaya yayıldığı bir zamanda eserini musikinin inceliğiyle donatmış; Evliya Çelebi ile aynı asrı paylaştığım vurgularcasına gezdiği şehirleri konu alan methiyeler dizmiştir. Anahtar Kelimeler: Tecelli, Prizren, noktalı ve noktasız harfli şiir, XVII. asır, Tecelli Divânı, metin tenkidi, Tasavvuf, Mahallileşme Cereyanı, Sebk-i Hindi Eski Edebiyat.

SUMMARY Master Thesis TECELLİ'S LIFE, LITERARY PERSONALITY AND THE PUNCTUATION OF HIS DİVAN Ismail TÜRKÖZMEN Fırat University The Institute of Social Sciences 1997, Page : 198 The XVII. Century poet Tecellî has a divan which contains poems of written with and dotted and undotted letters of Arabic alphabet and this divan has nine copies. In this thesis the edition criticism of these copies were made. It had been seen that Tecellî was effected upon mysticism and Sebk-i Hindi fashion. Tecellî who was born in Prizren, had acquired Islamic mysticism the main subject of his poets by the effect of the cultural atmosphere of this region. Great peevishness about form, carelessness against the worldly responsibilities, sincerity and an indifferent behavior which aims very high are the main characteristics of his literary personality. His another characteristic is the `ebced` which caused his history curiosity and sovereignty on form. Tecellî may be seen as a typical dervish who has a very great knowledge about canonical and mystical subjects. He is positively interested with art, he doesn't pay attention to daily politics and he tries to make up mankind spirituality with conversations, admonitions and advice's. Tecellî, who had lived in a time period which the flower and blossom patterns were very current, had written nat's (poems praising the Prophet Muhammad S.A.V.) which were rhymed of rose and narcissus.Hafiz Post and Itrî, who were the contemporary of Tecellî had a great influence upon him and he had written out his poetry with a musical delicacy With the influence of Evliya Çelebi he had written out poems for pralsifig the places he had traveled. KEY WORDS: Tecellî, Prizren, dotted and undotted letters, XVII. Century, Tecellî' s Divan, Punctuation of the text, mysticism, Sebk-i Hindi, Old Turkish literature. I;