27 mayıs 1960 Darbesi ve vesayetin kurumsallaşması

Abstract

27 Mayıs 1960 darbesi Türkiye Cumhuriyeti'nde darbe geleneğini başlatan en önemli süreçlerden birisidir. Darbe ile İkinci Dünya Savaşı sonrasında çok partili hayata geçen ve demokrasisini güçlendirmeye çalışan Türkiye'de demokrasi ve çok partili yaşam kesintiye uğramış ve kurumsallaşma sürecinde yeni bir dönem başlamıştır. Darbe süreci ve sonrasında devletin yapısında, işleyişinde, kurumsallaşmasında kapsamlı değişikliklere gidilmişti. Değişikliklerin bir kısmı asker/darbeyi yapan cunta tarafından bir kısmı da aydın kesim tarafından şekillendirilmiş, olgunlaştırılmıştır. Değişikliklerin bir kısmı temel hak ve özgürlüklerin anayasal güvenceye kazandırılmasına ilişkindir. Bir kısmı ise devletin ve kurumların yeniden şekillendirilmesine dairdir. Kurumsallaşmaya yönelik çabaların bir kısmı devletin daha etkin ve verimli çalışmasına yönelik iken, bir kısmı askerin siyaset üzerindeki belirleyiciliği devamlılığını sağlamaya yöneliktir. Askerin vesayetini kurumsallaştırmaya yönelik çabalar beraberinde tartışmaları, tasfiyeleri getirmiştir. Darbe sürecinin sonrasında askerin vesayetini arttırmaya dair en çok tartışılan kurumlardan birisi Milli Güvenlik Kurulu'dur. Ayrıca Genelkurmay Başkanı'nın Milli Savunma Bakanı yerine Başbakana sorumlu kılınmıştır. Askerin kendi mekanizması içerisinde yargı kurumunu oluşturması ve Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK)'ın kurulması askerin siyasal sistemden `kendisini korumanın` ötesinde siyasal, ekonomik, hukuksal süreçte bir aktör olarak sahneye çıktığının göstergelerinden olmuştur. Kurumsallaşma düzeyindeki köklü değişimler/yeni yapılanmalar siyasetin işleyişini derinden etkilemiştir. Ordu devlet yönetiminde ve siyasetin şekillenmesinde `gölge güç` haline gelmiştir. Ordu sadece askeri güç olarak değil, siyasetin gölge gücü olarak gerekli gördüğü zamanlarda doğrudan siyaseti şekillendiren aktör olmuştur. Her darbe sonrası yapılan düzenlemelerle vesayetçi yapı güçlendirilmiştir.

May 27, 1960 coup, is one of the most important processes initiated the coup tradition in Turkey. After the Second World War with multiparty life and seek to strengthen democracy and multiparty democracy suffered outages in Turkey and began living a new era in the process of institutionalization.During and after the coup, comprehensive changes were made in the structure, functioning and institutionalization of the state. Some of the changes were shaped and matured by the junta who made the military coup. Some of the amendments relate to the granting of fundamental rights and freedoms to constitutional guarantee. Some of them are about the reshaping of the state and institutions. While some of the efforts towards institutionalization are directed towards the more efficient and efficient functioning of the state, some of them aim to ensure the continuity of the military's determination in politics. Efforts to institutionalize the guardianship of the military brought about discussions and liquidations. One of the most debated institutions to increase the custody of the military after the coup was the National Security Council. General Staff was also made responsible to the Prime Minister instead of National Defense Minister. The military establishment of the judicial institution within its own mechanism and the establishment of the Armed Forces Pension Fund (OYAK) have been indicative of the fact that the military emerged from the political system as an actor in the political, economic and legal processes beyond protecting itself.Radical changes / new structures at the level of institutionalization have profoundly affected the functioning of politics. The army has become a shadow power in state administration and in shaping politics. The army was the actor who shaped politics directly when it deemed it necessary not only as a military power but as a shadow power of politics. The guardianship structure was strengthened with the regulations made after each coup.