Irak Devleti tarihi (Saddam Hüseyin dönemine kadar)

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi IRAK DEVLETİ TARİHİ (SADDAM HÜSEYİN DÖNEMİNE KADAR) Ejder AÇIKKAPU Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü 2000. Sayfa: 159+X Tarihin ilk dönemlerinden beri medeniyetlerin beşiği olan Irak Hz. Ömer döneminde İslam hakimiyetine girdikten sonra İslam medeniyetinin önemli bir bölgesi olmuştur. Özellikle Abbasiler döneminde yönetim merkezinin bu bölgede kurulan Bağdat olması buranın daha da önem kazanmasına neden olmuştur. Bu dönemde İslam kültür ve medeniyetinin odağı olan Irak coğrafyası, aynı zamanda karışıklıkların da odağı olmuştur. Selçuklu hakimiyetinin sona ermesi ve Moğol istilasıyla bölge tahrip olmuşsa da bir süre sonra tekrar canlanmıştır. Safevi idaresinde iken Kanuni döneminde Osmanlı hakimiyetine giren bölge Osmanlılar döneminde özel bir önem kazanmıştır. Sahip olduğu stratejik ve ekonomik özellikleri nedeniyle özellikle XIX. yüzyılın sonlarından itibaren sömürgeci güçlerin dikkatini cezbetmiştir. taşıdığı petrol kaynaklarından dolayı bölge üzerinde mücadele artmış ve I. Dünya Savaşı sonucunda İngiliz hakimiyetine girmiştir. İngiliz mandası döneminde oluşturulan Irak'ta bir krallık kurularak başına Faysal geçirilmiştir. 1932 yılında bağımsızlığını kazanana kadar bölge İngiliz mandasında kalmıştır. Bu tarihte bağımsızlığını aldıktan kısa bir süre sonra Faysal hayatını kaybetmiştir. Faysal'ın hayatını kaybetmesinin ardından tahta geçen oğlu da bir süre sonra hayatını kaybetmiştir. Bunun yerine çocuk yaştaki oğlu geçmiştir. II. Dünya Savaşı'nda bölge çekişme odaklarından biri olmuşsa da yine İngiliz merkezli yönetim idareyi elde tutmayı başarmıştır.II Bu dönemin ardından Irak bölgesel işbirliklerine gitmiş, Bağdat Paktı içerisinde yer almıştır. Ancak 1958 yılındaki ihtilalle krallık yıkılarak Cumhuriyet ilan edilmişse de art arda darbelerle ülke karışıklıklara sürüklenmiştir. Birkaç yıl aralıklarla ihtilaller birbirini kovalamış ve başa geçen idareciler köklü bir yönetim oluşturamamışlardır. 1963 ve ardından 1968 ihtilalleri ile yönetim Baas Partisi'nin eline geçmiştir. Bu ihtilaller sırasında Irak ahalisi çoğunlukla zarar görmüştür. Tarihî süreçte olduğu gibi burada da ihtilaller ortaya çıktıktan sonra hep kendi çocuklarını yemiş ve iç mücadele süregelmiştir. Nihayette Temmuz 1979'da Saddam Hüseyin idareyi ele geçirmiştir. Bu arada Irak kurulduğundan itibaren kuzeyde dış kışkırtmalı Kürt, güneyde Şiî ayrımcılığı ile karşı karşıya kalmış, petrol şirketlerinin oyunlarıyla karşılaşmıştır. Bir diğer sorun da İran ile olan Şattülarap meselesi Irak için en önemli meselelerden biri olmuştur. Kuveyt Irak'ın bir parçası addedildiği için bu konu da devamlı bir istikrarsızlık kaynağı oluşturur. Kurulduğundan itibaren Arap aleminin liderliğine oynayan Irak hep rakip ülkelerle karşılaşmış, komşularıyla dostluk ve barışı tesis edememiş ve bölge istikrarını da zedelemiştir.

ABSTRACT Masters Thesis Ejder AÇIKKAPU THE HISTORY OF THE IRAQ (IN THE LAST QUARTER OF TWENTIETH CENTURY UNTDLL SADDAM'S ERA) The University Of Fırat The Istitu te Of Social Sciences Story Of History 2000. Page:159+X Since the first periods of the history,the Iraq area that the cradle of civilisation, became an important district of İslam civilisation in Hz. Ömer period after came into the Islam domination.Espacially in Abbasiler period because of the administration centre Bağdat established in this district, caused here to get more importance.In this period,the Iraq district that the focus of the İslam Culture and civilisation,became focus of great confusion also Although the district has destructed with Mogols invasion,came to life after a little time. The district,that came into İslam domination in Kanuni period after Safeviler,got a special importance. The district,because of its strategical and economical properties,attractad attention of colonist force,especially after the XDCcentury.Because of the district having petroleum sources,the struggle on the district increased and came into the English domination after the I.World War.In English mandate period,established kingdom in Iraq and Faysal got reached the highest position.The district remained under English mandate until getting its indepence in 1932.1n this date after a little time getting its indepence,Faysal lost his living. Also his some that ascended to throne after Faysal' s death,lost his living in the same way.His son that in child agese,came into for his-place.Although,the district became one of the quarrel focus in II. World War,English centralist administration got the direction. After this period,Iraq went into regional solidarites and took part in Bağdat Pact.But,inspite of demolishing kingdom by 1958 revolution declaring Republic,the country carried into confusions with blows one after another. The revolutions continued with a few years intervals and the administraters that reached the highest position couldn't formed a radical administration. The aclmiriistrstion has gotton to Baas Party with 1963 and 1968 revolutions.During these revolutions the Iraq inhabitants were damaged.As soon as the historical period,after the revolutions appeared like here also5they always quarrelled with their children and the inside struggle continued.Finally,Saddam Hüseyin got the administration in July 1979. Meanwhile,Iraq came face to face an unequal treatment with Kurts that provoked external on north,and Sii on south,after its establish,and run into the trick of petroleum companies. Also an another matter Sattu'l Arap with Iran has been the most important problem for Iraq.Kuwait matter is an another problem. Iraq while it was having the leadership of Araps world,has always run into rival countries.